ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ
“Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ”
(Παρασκευή, 1 Δεκεμβρίου 2000, Ώρα 9.00, Αίθουσα ΕΒΕΑ, Ακαδημίας 7)

Θέλω καταρχάς να σας καλωσορίσω στην ημερίδα που οργανώνει το Υπουργείο για τη Μεταρρύθμιση του Συστήματος Υγείας στη χώρα μας και να ευχηθώ να είναι γόνιμη και χρήσιμη για όλους μας. Ιδιαίτερα να καλωσορίσω τους διακεκριμένους επιστήμονες ομιλητές από το εξωτερικό που αποδέχθηκαν την πρόσκληση και βρίσκονται σήμερα εδώ, για να μας μεταφέρουν την Ευρωπαϊκή εμπειρία, όχι μόνο γενικά και θεωρητικά για τις μεταρρυθμίσεις αλλά και πρακτικά για επιμέρους θέματα κεφαλαιώδους σημασίας, τα οποία μας ενδιαφέρουν όπως είναι:

• η μέτρηση και αξιολόγηση της ποιότητας,
• η αποτελεσματική διοίκηση των νοσοκομείων,
• η ιατρική πρακτική που βασίζεται στην τεκμηριωμένη γνώση,
• η αξιολόγηση της βιοϊατρικής τεχνολογίας κλπ.

Θέλω τέλος να ευχαριστήσω όλους τους Έλληνες επιστήμονες, συμμετέχοντες στην ημερίδα και μη, που πάντα με επιστημονική επάρκεια και υπευθυνότητα εκφράζουν τις απόψεις τους, προτείνουν λύσεις και βοηθούν το δύσκολο έργο του Υπουργείου.

Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, χωρίς σύνορα στο κεφάλαιο και στην εργασία, στη φτώχια και την αρρώστια καλούμαστε να απαντήσουμε πειστικά, καλούμαστε να αντιπαραθέσουμε αποτελεσματικά εργαλεία και σύγχρονες πολιτικές, ιδιαίτερα στον κοινωνικό τομέα. Σ’ ένα κόσμο που όλα αλλάζουν ραγδαία, από τον τρόπο που ζούμε και την τεχνολογία που χρησιμοποιούμε, μέχρι το επιδημιολογικό μας πρότυπο και τις κάθε λογής προσδοκίες μας, δεν επιτρέπεται να μένουμε με σταυρωμένα χέρια, προσηλωμένοι σε παρωχημένες αντιλήψεις και πρακτικές. Σε μια κοινωνία που συνεχώς εξελίσσεται και μεταβάλλεται, δημιουργώντας νέες και καθημερινά αυξανόμενες ανάγκες υγείας, βεβαίως και είμαστε υποχρεωμένοι να εκσυγχρονίζουμε και να προσαρμόζουμε ανάλογα το υγειονομικό μας σύστημα Ιδιαίτερα όταν το σύστημα αυτό, ύστερα από μια δεκαπενταετία συνεχούς προσφοράς, παρουσιάζει σήμερα έντονα σημάδια κόπωσης, εμφανίζει εγγενείς αδυναμίες και στρεβλώσεις, ανεπάρκειες και προβλήματα. Προβλήματα που μας εμποδίζουν να φύγουμε μπροστά, που δεν μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές σύνθετες και αυξημένες ανάγκες υγείας του πληθυσμού.

Τα προβλήματα αυτά, που χρόνο με το χρόνο πολλαπλασιάζονται και οξύνονται, συνδέονται περισσότερο με την ποιότητα των υπηρεσιών και τις διαδικασίες παροχής και όχι με το εύρος των καλύψεων και την ποσότητα γενικά. Βεβαίως και δεν πρέπει να αγνοούμε, ούτε να υποβαθμίζουμε τις νέες ανάγκες που προκαλούνται από τις μεγάλες κοινωνικές μεταβολές και τη μετανάστευση, ούτε τις συνέπειες από την ανεξέλεγκτη διάχυση και χρήση της σύγχρονης βιοϊατρικής τεχνολογίας στα συστήματα υγείας και τις αυξανόμενες προσδοκίες των πολιτών μας.

Τα κυρίαρχα όμως προβλήματα του υγειονομικού μας συστήματος πιστεύω ότι είναι σήμερα άλλα και συνδέονται περισσότερο με:

• την επιεικώς ανεπαρκή οργάνωση, τη διοίκηση και τη λειτουργία γενικότερα του συστήματος και των μονάδων υγείας ειδικότερα. Δεν είναι δυνατό όλα να αφήνονται στον “ελληνικό αυτόματο πιλότο” και στον πατριωτισμό των ολίγων.
• την χαμηλή αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα, έστω και αν υπάρχουν και αντίθετες απόψεις, έστω και αν οι δείκτες υγείας είναι στη χώρα μας σχετικά καλοί, έστω και αν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μας κατατάσσει σε ζηλευτή θέση (14^η) στον κατάλογο των χωρών με τα καλύτερα συστήματα υγείας.
• την πιθανολογούμενη χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, αφού το σύστημα δεν διαθέτει σήμερα μηχανισμό μέτρησης και αξιολόγησης της ποιότητας, κάτι που αποτελεί προτεραιότητα για τη μεταρρύθμιση που επιχειρούμε.

• την ισότητα του συστήματος απέναντι στους πολίτες, που όπως σήμερα λειτουργεί και χρηματοδοτείται φαίνεται να ευνοεί και εξυπηρετεί καλύτερα τα μεσαία και υψηλά εισοδηματικά στρώματα και να επιβαρύνει και να ταλαιπωρεί τα μικρομεσαία και χαμηλά και εκείνους που είναι περισσότερο ευάλωτοι στη φτώχεια και την αρρώστια.

• τον πληθωρισμό του ιατρικού επαγγέλματος και την ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση όλων των επαγγελματιών της υγείας. Εάν δεν εγκαταστήσουμε σοβαρούς και αξιόπιστους μηχανισμούς ελέγχου, αξιολόγησης και συνεχούς εκπαίδευσης, τίποτα δεν μπορούμε να πετύχουμε ούτε στην ποιότητα, ούτε στην αποδοτικότητα, ούτε στην αποτελεσματικότητα.
• την ταχύτατη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και λειτουργία του ιδιωτικού τομέα υγείας, που εκμεταλλεύεται τα κενά και τις αδυναμίες του ΕΣΥ, αλλά και την απουσία αυστηρού θεσμικού πλαισίου που να διέπει τη λειτουργία του και μηχανισμών ελέγχου και αξιολόγησής του. Εάν δεν επαναπροσδιορίσουμε με σαφήνεια και αυστηρότητα τη σχέση δημόσιου και ιδιωτικού είναι βέβαιο ότι ο τελευταίος θα συνεχίσει να δρα “αποσταθεροποιητικά” και θα υπονομεύει την ποιότητα των υπηρεσιών, την ισότητα του συστήματος απέναντι στους πολίτες, και βέβαια τα οικονομικά του δημοσίου και των ασφαλιστικών οργανισμών.

Όλα αυτά τα προβλήματα και οι αρνητικές συνέπειές τους, εκφράζονται τα τελευταία χρόνια από τα υψηλά ποσοστά δυσαρέσκειας των πολιτών από τις υπηρεσίες υγείας. Γιατί, φίλες και φίλοι, οι μονάδες υγείας όπως σήμερα λειτουργούν πολλές φορές ταλαιπωρούν και εξευτελίζουν τον ασθενή, δημιουργούν κλίμα δυσπιστίας και ανασφάλειας στον πολίτη και βέβαια στην πράξη ακυρώνουν βασικές αρχές του Εθνικού μας Συστήματος Υγείας.

Είναι συνεπώς όχι μόνο αναγκαίο, αλλά και επιβεβλημένο να παρέμβουμε σε μια σειρά από τομείς και επίπεδα του υγειονομικού μας συστήματος και να δρομολογήσουμε εκείνες τις αλλαγές που θα το θέσουν σε μέσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα σε μια σταθερά ανοδική πορεία. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, υπάρχουν οι προϋποθέσεις και το βασικότερο καταγράφεται μια ευρεία κοινωνική συναίνεση για μεταρρύθμιση.

Στόχος είναι να διασφαλίσουμε και θα ενδυναμώσουμε το δημόσιο χαρακτήρα του ΕΣΥ, που σήμερα κατατρύχεται από τα ιδιωτικά και προσωπικά συμφέροντα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα συστήματα υγείας δεν μπορούν να λειτουργούν ως απολιθώματα έξω και μακριά από το κοινωνικό γίγνεσθαι και οι μονάδες υγείας να βασανίζονται και να υποφέρουν από τη γραφειοκρατία, τη δυσκαμψία και την απουσία διοίκησης.

Είναι αναγκαίο να αντιστοιχίσουμε το υγειονομικό μας σύστημα, τις μονάδες και το προσωπικό, με τις πραγματικές ανάγκες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Πρέπει να κάνουμε το σύστημα περισσότερο ευέλικτο και αποκεντρωμένο, να το “μπολιάσουμε” με μηχανισμούς εσωτερικής αξιολόγησης και αυτοελέγχου, να του βάλουμε αρχές και κανόνες που θα υπηρετούν συγκεκριμένους στόχους και πολιτικές. Μόνο τότε μπορεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες και προσδοκίες των πολιτών, να γίνει όχι μόνο περισσότερο αποτελεσματικό, αλλά και κοινωνικά δικαιότερο απέναντι στους πολίτες.

Είναι σε όλους γνωστά τα μέτρα και οι αλλαγές που προτείνουμε, οι νέοι θεσμοί και οι καινούργιοι μηχανισμοί που εισάγουμε στο σύστημα γι’ αυτό και δεν χρειάζεται να μπω σε εκτενείς αναφορές και σε λεπτομέρειες. Το πρώτο νομοσχέδιο που έχει ήδη ολοκληρωθεί και δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, περιλαμβάνει μέτρα για την Περιφερειακή Συγκρότηση του ΕΣΥ, τη Νέα Οργάνωση και Διοίκηση των Νοσοκομείων και την Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού. Θα ακολουθήσουν αμέσως μετά νομοσχέδια για τη Αποτελεσματική Χρηματοδότηση, την Ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, για την οργάνωση της Δημόσιας Υγείας, για τον Ιδιωτικό Τομέα

Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, θέλω πολύ σύντομα να αναφερθώ στους βασικούς άξονες της μεταρρύθμισης και να τονίσω τα εξής.

• Να ασκούμε ευέλικτη και αποτελεσματική διοίκηση με στόχους και πραγματικούς ελέγχους,
• Να γνωρίζουμε από κοντά και να αποτυπώσουμε πληρέστερα τα επιδημιολογικά δεδομένα και τις πραγματικές ανάγκες υγείας του πληθυσμού και να θέτουμε συγκεκριμένους στόχους και προτεραιότητες σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο,
• Να εκπονούμε με ακρίβεια και εγκυρότητα τον υγειονομικό χάρτη, που θα αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης και κλειδί για την άσκηση της εθνικής και περιφερειακής πολιτικής υγείας,
• Να σχεδιάζουμε καλύτερα και να ολοκληρώνουμε τις υπηρεσίες υγείας σε περιφερειακό επίπεδο.

Η περιφερικοποίηση του συστήματος και η αποκεντρωμένη διοίκηση, αποτελούν από χρόνια ένα επιτυχημένο μοντέλο διοίκησης και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει γρήγορα και εμείς να προχωρήσουμε. Τα αυταρχικά και συγκεντρωτικά μοντέλα έχουν προ πολλού ξεπεραστεί. Μόνο έτσι θα λύσουμε τα χρόνια προβλήματα διοίκησης, για να μπορέσει το Υπουργείο να παίξει τον επιτελικό του ρόλο και ο Υπουργός να πάψει να ασχολείται με την τρέχουσα καθημερινότητα.

• Για τη νέα οργάνωση και διοίκηση των νοσοκομείων πρέπει επειγόντως να παρέμβουμε και να άρουμε αυτό το καθεστώς της ανοργανωσιάς, ή καλύτερα της οργανωμένης ανευθυνότητας, που σήμερα κυριαρχεί. Με τα μέτρα που εισάγουμε διασφαλίζεται η αποτελεσματική οργάνωση και διοίκησή τους, ενώ με νέα ειδικά τμήματα προάγονται θέματα και τομείς, μέχρι σήμερα πλήρως παραμελημένα, όπως είναι η συνεχής εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση και έρευνα.

• Η σύσταση και λειτουργία των νέων επιτελικών ομάδων και εξειδικευμένων τμημάτων όπως αυτά της πληροφορικής, των προμηθειών, του ποιοτικού ελέγχου κλπ., η ανάπτυξη του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος και η ολοκλήρωση του ενιαίου διπλογραφικού-λογιστικού συστήματος, αναβαθμίζουν τη διοικητική και διαχειριστική ικανότητα και διαχέουν σε όλο το μήκος και το πλάτος των νοσοκομειακών δραστηριοτήτων στοιχεία ελέγχου, τεκμηρίωσης και αξιολόγησης.

• Με τα νέα όργανα διοίκησης, τον Διοικητή, το Συμβούλιο Διοίκησης και το Επιστημονικό Συμβούλιο, τα νοσοκομεία αποκτούν ευελιξία και υπευθυνότητα στη διοίκηση, ενώ συγχρόνως είναι υποχρεωμένα να κινηθούν στα πλαίσια ενός καθορισμένου προϋπολογισμού, να υλοποιήσουν συγκεκριμένες πολιτικές και να επιτύχουν τους στόχους που έχουν τεθεί. Είναι προφανές ότι αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως δομή και λειτουργία του νοσοκομείου, πρέπει να αλλάξει ριζικά. Αυτό προϋποθέτει όχι μόνο αλλαγή της διάρθρωσης των υπηρεσιών και των τμημάτων, αλλά και εξειδικευμένο διοικητικό προσωπικό.

• Τα μέτρα για το ανθρώπινο δυναμικό στοχεύουν στη συνεχή επαγγελματική και επιστημονική αναβάθμιση των εργαζομένων, στην κατοχύρωση ενιαίων εργασιακών σχέσεων για όλους τους γιατρούς του ΕΣΥ, και στη δυνατότητα προσφοράς, εφόσον το επιθυμούν, εντός του νοσοκομείου και κάτω από αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες υπηρεσίες κατά τις απογευματινές ώρες.

• Αξιοποιούμε έτσι περισσότερο τον ακριβό και σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, σ’ ένα νοσοκομείο ανοικτό πρωί και απόγευμα, ενώ συγχρόνως αυξάνουμε νόμιμα το εισόδημα των γιατρών και προσφέρουμε στους πολίτες μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής, περισσότερη ευκολία στην πρόσβαση και ανετότερες συνθήκες στην παροχή.

• Εξασφαλίζουμε, μηχανισμούς και συνθήκες και κίνητρα για την προαγωγή της συνεχούς εκπαίδευσης, μετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης του ιατρικού, του νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού των μονάδων υγείας και βέβαια αξιόπιστα όργανα κρίσης και αξιολόγησης. Εκείνο το σύστημα που δεν ενσωματώνει τέτοιους μηχανισμούς και όργανα είναι καταδικασμένο να μαραζώσει, να παρακμάσει και να πεθάνει.

• Για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, όπου υπάρχει το μεγάλο έλλειμμα, όπου επικρατούν πολυδιάσπαση και πολυκερματισμός, υγειονομικές ανισότητες και μεγάλες σπατάλες, πρέπει σταδιακά να οδηγηθούμε σ’ ένα ενιαίο σχήμα, με ενιαίο κανονισμό παροχών, με σταδιακή ένταξη στο ΕΣΥ των πολυϊατρείων του ΙΚΑ, με προσωπικό γιατρό για τον κάθε πολίτη, με υπηρεσίες όχι μόνο περίθαλψης αλλά και πρόληψης και κοινωνικής φροντίδας για όλους. Μόνο έτσι θα ανακοπεί η σημερινή αθρόα και αλόγιστη προσέλευση ασθενών στα νοσοκομεία.

• Για την αποτελεσματική χρηματοδότηση δημιουργούμε ενιαίο φορέα διαχείρισης, που θα συλλέγει και θα κατανέμει του οικονομικούς πόρους που προέρχονται από πολλές και διαφορετικές πηγές. Γι’ αυτό και συστήνουμε τον ΟΔΙΠΥ, ένα καθαρά κρατικό οργανισμό για να διασφαλίσουμε υψηλότερη αποδοτικότητα στους υγειονομικούς πόρους.

Πάνω σε αυτόν περίπου τον καμβά θα επιχειρήσουμε τη υγειονομική μεταρρύθμιση. Γνωρίζουμε ότι η πορεία είναι δύσκολη, πολύ πιο δύσκολη από άλλες χώρες που έχουν υλοποιήσει μεταρρυθμίσεις ή βρίσκονται σε διαδικασίες μεταρρύθμισης των υγειονομικών τους συστημάτων. Ίσως κάποιοι από τους ομιλητές, που μας ήρθαν από το εξωτερικό να αναφερθούν σ’ αυτό. Και είναι πιο δύσκολη η δική μας προσπάθεια γιατί ούτε η δημόσια διοίκηση, ούτε τα δημόσια συστήματα της χώρας μας, όπως είναι το ΕΣΥ, δέχονται και αφομοιώνουν εύκολα μεγάλης κλίμακας αλλαγές. Κοντά σ’ αυτό να προσθέσουμε και τις ιδιαίτερα μεγάλες ελλείψεις σε εξειδικευμένο στελεχιακό δυναμικό και σε τεχνολογία.

Γι’ αυτό και έχω τονίσει ότι σε τέτοιου είδους προσπάθειες, που συνήθως προσκρούουν σε παγιωμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές, δεν υπάρχουν ούτε μάγοι, ούτε θαυματοποιοί. Αυτό που χρειάζεται είναι η μεθοδικότητα, η συντονισμένη και οργανωμένη προσπάθεια σε πολλούς τομείς και επίπεδα του συστήματος και οι επίπονες αλλά και πειθαρχημένες διαδικασίες σε βάθος χρόνου. Αυτό που απαγορεύεται είναι η ολιγωρία, οι εκπτώσεις, οι παλινδρομήσεις, και τα πισωγυρίσματα. Γι’ αυτό και μόνο το λόγο έχουμε ξεκαθαρίσει ότι η μεταρρύθμιση αυτή θα έχει ολοκληρωθεί όχι άμεσα, δηλαδή τα επόμενα 2-3 χρόνια, αλλά μέσα σ΄ ένα χρονικό ορίζοντα εξαετίας.

Έχω ξαναπεί ότι δεν γίνονται θαύματα απ’ την μια μέρα στην άλλη. Έχουμε πλήρη επίγνωση των δυσκολιών του εγχειρήματός μας. Κάναμε διάλογο, ακούσαμε προτάσεις, υιοθετήσαμε αρκετές από αυτές, αλλά συγχρόνως αφουγκραζόμαστε και τη βουβή απαίτηση της κοινωνίας ότι πρέπει να προχωρήσουμε γρήγορα. Έχουμε προετοιμαστεί για να ξεπεράσουμε κάθε δυσκολία, και είμαστε έτοιμοι αν χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε παγιωμένες αντιλήψεις και πρακτικές. Ούτε ολιγωρίες επιτρέπονται, ούτε παλινδρομήσεις, ούτε πισωγυρίσματα. Αξίζει τον κόπο να παλέψουμε, όλοι μαζί, για ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό δημόσιο σύστημα υγείας Είμαι αισιόδοξος ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε.

Σας ευχαριστώ.