ΣΤΟ 3^ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ  ΣΥΝΕΔΡΙΟ MANAGEMENT ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ 

(Θεσσαλονίκη 4 Οκτωβρίου 2001, Ώρα 18.00, Ξεν. Capsis)

Θέλω καταρχήν να συγχαρώ τους διοργανωτές του Συνεδρίου, αλλά και να τους ευχαριστήσω για την πρόσκληση. Το θέμα του Μάνατζμεντ στο Δημόσιο Τομέα και στις υπηρεσίες υγείας ειδικότερα αποτελεί νομίζω για τη χώρα μας μια «πονεμένη ιστορία». Γιατί, παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που πράγματι έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια με τη λειτουργία του ΕΣΥ, (κυρίως στις υποδομές, στους εξοπλισμούς, στη στελέχωση κλπ), στον τομέα της Διοίκησης και του Μάνατζμεντ βρισκόμαστε ακόμη στην «εποχή των σπηλαίων».

Αυτό δεν αποτελεί ούτε αιχμή ούτε ισοπέδωση του έργου των μέχρι σήμερα προέδρων των δημόσιων νοσοκομείων. Όλους τους θεωρώ εκ προοιμίου και ικανούς και ευυπόληπτους και μάλιστα πολλοί από αυτούς κάνανε σημαντική δουλειά. Οι άνθρωποι αυτοί, χωρίς ουσιαστική βοήθεια, θεσμικό πλαίσιο και αρμοδιότητες, εργαλεία μάνατζμεντ, αλλά και με γλίσχρα αμοιβή προσπαθούσαν να ασκήσουν διοίκηση. Όλοι μας θα συμφωνήσουμε ότι τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα δεν είναι καθόλου ικανοποιητικά.

Τα τελευταία χρόνια κυρίες και κύριοι, ρίξαμε το βάρος των προσπαθειών μας στην ποσοτική μεγέθυνση του υγειονομικού μας συστήματος. Και φτιάξαμε ένα μεγάλο μεν αλλά «συγκεντρωτικό και γραφειοκρατικό σύστημα - τέρας», που ταλαιπωρεί τους πολίτες. Δεν διστάζω να επαναλάβω ότι το υγειονομικό μας σύστημα έχει «μετασχηματιστεί σε χυλό που άγεται και φέρεται αδιοίκητο», και καθημερινά ισορροπεί σε όλο και χαμηλότερα σημεία.

Και έχει συμβεί αυτό γιατί δεν προβλέφθηκαν και ποτέ δεν λειτούργησαν μηχανισμοί και εργαλεία σύγχρονου μάνατζμεντ, για τη δημιουργία του κατάλληλου υποστηρικτικού περιβάλλοντος και της αναγκαίας διοικητικής κουλτούρας. Θα έλεγα ακόμη, ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες απέτρεψαν την εισαγωγή της αποτελεσματικής διοίκησης στο σύστημα υγείας. Όροι και λέξεις όπως αποτελεσματική διοίκηση, μάνατζμεντ ολικής ποιότητας, αποδοτικότητα και παραγωγικότητα, αφορούσαν κυρίως τον ιδιωτικό τομέα. Ακόμη και η απλή αναφορά αυτών των όρων και σύνδεσή τους με το δημόσιο και μάλιστα με το ΕΣΥ, αποτελούσε αιτία πολέμου για τους συνδικαλιστές και «εμπορευματοποίηση δήθεν της υγείας» για κάποιους άλλους. Ευτυχώς ο χρόνος και οι συνθήκες κατάφεραν σιγά - σιγά να «ξορκίσουν το δαιμονικό» και σήμερα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τα πράγματα μπαίνουν σε ένα καινούργιο δρόμο.

Από τη μεριά της κοινωνίας και της αγοράς δημιουργείται σιγά – σιγά μια κρίσιμη μάζα ατόμων, με εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία, σε θέματα διοίκησης υπηρεσιών υγείας, που προέρχεται από ιδρύματα της Ελλάδας αλλά και του Εξωτερικού. Σ’ αυτό συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό εκπαιδευτικοί φορείς όπως η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, το Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά και το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο με το μεταπτυχιακό του πρόγραμμα που ξεκίνησε από πέρυσι.

Το Υπουργείο τα τελευταία χρόνια έχει στηρίξει αυτή τη μεγάλη προσπάθεια με εκπαιδευτικές άδειες και υποτροφίες. Αναφέρω μόνο τα 15 άτομα που στείλαμε τα τελευταία πέντε χρόνια σε δύο δόσεις για σπουδές στο εξωτερικό αλλά και τις φετινές 30 υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές στη διοίκηση υπηρεσιών υγείας του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Γνωρίζω ακόμη ότι σήμερα 30 περίπου άτομα κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές στην Μεγάλη Βρετανία, σε θέματα οργάνωσης, διοίκησης και χρηματοδότησης των υπηρεσιών υγείας.

Αυτά όλα αποτελούν επαρκείς νομίζω ενδείξεις ότι τα πράγματα στον τομέα του μάνατζμεντ της υγείας μπορούν να αλλάξουν. Και θα αλλάξουν εφόσον εμείς δηλώσουμε με πράξεις και όχι με λόγια την απόφασή μας να ανατρέψουμε παγιωμένες καταστάσεις ανοργανωσιάς και κακοδιοίκησης.

Η μεταρρύθμιση που βρίσκεται σε εξέλιξη αποτελεί σαφές μήνυμα ότι προχωράμε μπροστά, ότι πρέπει αυτό το σύστημα επιτέλους να διοικηθεί.

- Η λειτουργία των Πε.Σ.Υ. με τα πολύ σημαντικά και επιτελικού χαρακτήρα τμήματα όπως είναι του Περιφερειακού Χάρτη, της Βελτίωσης και Ελέγχου Ποιότητος, της Έρευνας και Ανάπτυξης, της Μηχανοργάνωσης και του Εξοπλισμού, της Διαχείρισης του Ανθρώπινου Δυναμικού, της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και των Προμηθειών,

- Τα νέα όργανα στα νοσοκομεία όπως είναι τα Συμβούλια Διοίκησης, με εκλεγμένα άτομα και συγκεκριμένες αρμοδιότητες, αλλά και τα καινούργια αυτοτελή τμήματα όπως είναι της Οργάνωσης και Πληροφορικής, Ελέγχου Ποιότητας, Έρευνας και Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης.

- οι σφαιρικοί και τμηματικοί προϋπολογισμοί των νοσοκομείων,

- τα επιχειρησιακά σχέδια δράσης Πε.Σ.Υ. και νοσοκομείων,

- η εκπαίδευση και αξιολόγηση των γιατρών,

- η αλλαγή στις προμήθειες και ιδιαίτερα στη βιοϊατρική τεχνολογία,

- η Μηχανοργάνωση των νοσοκομείων, προβλέπεται μέχρι το τέλος Οκτωβρίου να έχει εγκριθεί το Επιχειρησιακό Σχέδιο για την εισαγωγή της πληροφορικής στα νοσοκομεία.

- η σύσταση και λειτουργία του σώματος επιθεωρητών υπηρεσιών υγείας,

- η λειτουργία των ΤΕΠ και των απογευματινών ιατρείων στα νοσοκομεία και πολλά άλλα αλλάζουν πλήρως την κατάσταση και δημιουργούν αργά αλλά σταθερά ένα καινούργιο πλαίσιο όσμωσης του καινούργιου με το παλιό.

Άφησα στο τέλος τους νέους Διοικητές – Μάνατζερς, οι οποίοι αναλαμβάνουν σύντομα τα καθήκοντά τους. Με εκτεταμένες αρμοδιότητες, με ικανοποιητικές απολαβές αλλά και δεσμευμένοι με ένα συμβόλαιο αποδοτικότητας, καλούνται να σηκώσουν στην αρχή το κύριο βάρος της καλής οργάνωσης και λειτουργίας. Γι΄ αυτές τις θέσεις βγήκαν κάποιοι και μας κατηγόρησαν για σπατάλες. Εάν δεν το έπραξαν από κεκτημένη ταχύτητα, τότε ίσως να θέλουν να συνεχιστεί η σημερινή κατάσταση της μιζέριας και του αδιοίκητου. Είναι πράγματι αστείο να μιλάμε για σπατάλες, όταν σε μια απλή σύγκριση με τη Μ. Βρετανία, οι θέσεις αυτές πρέπει να είναι για τη χώρα μας αναλογικά τουλάχιστον δεκαπλάσιες. Αλλά φαίνεται ότι σ’ αυτή τη χώρα συνεχίζουμε να «είμαστε ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι».

Όπως πολύ εύστοχα έχει διατυπωθεί, τα προβλήματα του σήμερα είναι αποτέλεσμα των λύσεων του χθες, και μια απλοϊκή διέξοδος θα μας οδηγούσε με σιγουριά στην ίδια κατάσταση και στα ίδια αδιέξοδα. Γι’ αυτό και στην προσπάθεια που κάνουμε για μεταρρύθμιση, απορρίψαμε προτάσεις του τύπου «τόσο, όσο μας επιτρέπουν…», ή ακόμα μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις που κινούνται στη ξεθωριασμένη γραμμή του «περισσότερο από τα ίδια». Γιατί και στη μια και στην άλλη περίπτωση πέφτουμε στην ίδια παγίδα και παρατείνουμε τη μιζέρια, σ’ ένα τομέα υψηλής πολυπλοκότητας, όπως είναι το σύστημα υγείας.

Εμείς διαλέξαμε το δύσκολο δρόμο. Αυτό με τις ριζικές αλλαγές, που αγγίζει κάθε προβλήματα, που ανοίγει όλα τα θέματα, που σαρώνει τομείς με παγιωμένα συμφέροντα, με απαράδεκτες πρακτικές και συμπεριφορές. Γιατί επιζητούμε τη συγκρότηση ενός λειτουργικά ολοκληρωμένου δημόσιου συστήματος, λογικά συνεκτικού, κάτω από την σκέπη ενός κοινωνικοπολιτικά αποδεκτού και δομημένου θεσμικού κελύφους.

Οι δομικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, όπως είναι τα Πε.Σ.Υ., αλλά και εκείνες που σχεδιάζονται για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα και την Χρηματοδότηση θα δώσουν στο σύστημα μια άλλη αρχιτεκτονική, θα του επιτρέψουν να αποκτήσει περιφερειακή διάρθρωση και καινούργια δυναμική. Μόνο έτσι θα το σπρώξουμε έξω από το σημερινό «βόλεμα», την αδράνεια, την μιζέρια και το συντηρητισμό του. Για να αποκτήσει αρχές και κανόνες που θα του επιτρέψουν να διοικηθεί καλύτερα και αποτελεσματικότερα, στο πλαίσιο ενός αποκεντρωμένου μοντέλου διαχείρισης.

Επιτρέψτε μου να πω δυο λόγια παραπάνω για τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες υγείας, σε σχέση πάντα με το μάνατζμεντ. Γιατί τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, όσες παρεμβάσεις θεσμικού χαρακτήρα και εάν επιχειρήσουμε, όσες αλλαγές και σύγχρονα εργαλεία εισαγάγουμε, χωρίς τη ενεργό συμμετοχή τους. Εμείς δεν θέλουμε τους εργαζόμενους απλούς διαχειριστές και διεκπεραιωτές προβλημάτων. Τους θέλουμε να προβλέπουν και να προλαβαίνουν τα προβλήματα

Και όταν αναφερόμαστε στον όρο αποτελεσματικό μάνατζμεντ, γνωρίζετε πολύ καλύτερα από μένα, ότι δεν αναφερόμαστε μόνο στην αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών πόρων. Το μάνατζμεντ ενός οργανισμού διαχέεται σε όλα τα επίπεδα, τους τομείς και τα τμήματά του, αφορά όλους τους εργαζόμενους και επηρεάζει την αποδοτικότητα στην διαχείριση των πόρων, αλλά και την ποιότητα και την προσπελασιμότητα των υπηρεσιών.

Δικαιολογημένα λοιπόν το μάνατζμεντ χρειάζεται όχι απλά την εγκατάσταση μιας ομάδας διοίκησης σε κάποιο νοσοκομείο, αλλά κάτι πολύ ευρύτερο. Απαιτεί την εισαγωγή μιας νέας αντίληψης στη διοίκηση και τον σχεδιασμό, με στόχο την ανάπτυξη της υπευθυνότητας όλων των παραγόντων, την αύξηση της αποδοτικότητας των πόρων και την εφαρμογή συγκεκριμένων στόχων και προτεραιοτήτων, που έχουν σχέση με όλες τις συνισταμένες και παραμέτρους του “αγαθού υγεία”.

Για να πετύχουμε όλα αυτά χρειάζεται να δημιουργήσουμε πρώτα το κατάλληλο υποστηρικτικό περιβάλλον. Δηλαδή να συγκροτήσουμε νέες δομές, να επενδύσουμε στην τεχνολογία και στο ανθρώπινο δυναμικό, να προσφέρουμε κίνητρα, να χρησιμοποιήσουμε τα κατάλληλα εργαλεία και πολλά άλλα.

Κάθε προσπάθεια εισαγωγής ή επιβολής μάνατζμεντ στα νοσοκομεία εκ των άνω, χωρίς κανένα άλλο υποστηρικτικό μηχανισμό, είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη να αποτύχει. Γι’ αυτό και με τη μεταρρύθμιση που έχουμε εξαγγείλει προβλέπεται το περιβάλλον του νοσοκομείου να βελτιωθεί σημαντικά, ενώ παράλληλα με τη μηχανογράφηση, τον ποιοτικό έλεγχο, τις επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό κ.λπ. πιστεύουμε ότι μπορούμε να ενσωματώσουμε στο σύστημα στοιχεία και μηχανισμούς που σταδιακά θα το βάλουν σε μια ανοδική τροχιά.

Δεν θέλουμε ένα σύστημα συγκεντρωτικό και αυταρχικό, που θα κυριαρχεί η ενός ανδρός αρχή. Δεν θα ανεχτούμε όμως στο όνομα της συλλογικότητας και της δήθεν δημοκρατικότητας να υπονομεύονται βασικοί και ευρέως αποδεκτοί κανόνες αποτελεσματικής διοίκησης.

Ξεφύλλισα το πρόγραμμα και είδα την πλούσια θεματολογία, αλλά και τους ομιλητές, από το δημόσιο αλλά και από τον ιδιωτικό τομέα. Είμαι βέβαιος για την επιτυχία του Συνεδρίου σας. Εξάλλου η αθρόα συμμετοχή σας, το επιβεβαιώνει. Είμαι βέβαιος όμως και για κάτι ακόμα. Ότι τα πράγματα στον τομέα του μάνατζμεντ στο δημόσιο, αλλάζουν, ότι κάτι καινούργιο γεννιέται. Και θέλω να κλείσω με αυτό που είπε ο Ουγκώ, ότι δηλαδή «τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από μια ιδέα που έχει ωριμάσει». Και η αναγκαιότητα του μάνατζμεντ στις υπηρεσίες υγείας έχει υπερωριμάσει.

Σας Ευχαριστώ