(Παρασκευή 29 Ιουνίου 2001, Ξεν. LEDRA MARRIOTT)

Ζούμε σε μία εποχή θριάμβου των ατομικιστικών συμπεριφορών, οι οποίες οδηγούν σε μία αυξάνουσα ανομία. Αν δεν επιθυμούμε μία κοινωνία όπου θα επικρατεί «ο πόλεμος πάντων κατά πάντων» πρέπει να ενισχύσουμε τις βασικές δομές κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης.

Οι υπηρεσίες Υγείας – Ψυχικής Υγείας και Πρόνοιας, η βεβαιότητα του πολίτη ότι υφίσταται ένα κοινωνικό δίχτυ το οποίο τον προστατεύει, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο αυτής της συνοχής.

Ζούμε επίσης, την εποχή των εύκολων εντυπώσεων, των περιστασιακών ενθουσιασμών και απογοητεύσεων – παρ’ όλα αυτά εμείς ποτέ δεν παρασυρθήκαμε από τις σειρήνες του «εύκολου επικοινωνιακού κέρδους». Όλα αυτά αποτελούν απλώς ανεμομαζώματα.

Αντιθέτως, εργαζόμαστε συστηματικά και αθόρυβα γιατί στοχεύουμε σε δομικές, αυτό σημαίνει βαθιές, ριζικές και μη – αντιστρέψιμες αλλαγές.

Γνωρίζουμε τις προσδοκίες του κόσμου. Αλλά και ο κόσμος γνωρίζει να διακρίνει τα βεγγαλικά από τη δουλειά του μυρμηγκιού.

Δουλεύουμε, αθόρυβα και συστηματικά. Δεν μας ενδιαφέρουν οι εντυπώσεις της στιγμής. Τα αποτελέσματα, για να’ναι μόνιμα, οι αλλαγές για να καταστούν μη αντιστρέψιμες χρειάζονται δομική στήριξη και βάθος.

Το σύστημα υγείας θ’ αλλάξει ριζικά κόντρα σ’ όλους αυτούς που έχουν κρύψει την υστερόβουλη εχθρότητά τους στις αλλαγές κάτω από ένα πέπλο μηδενισμού «έλα μωρέ, τίποτα δεν θα κάνει κι ο Παπαδόπουλος».

Ο μηδενισμός αυτός είναι ύποπτος. Κρύβει συμφέροντα που θίγονται και που εμπρός στον κίνδυνο αφανισμού τους, θέλουν να μηδενίσουν τα πάντα. Όλοι θα κριθούμε το επόμενο διάστημα. Καλούμε τους φυσικούς συμμάχους του εγχειρήματός μας, γιατρούς, νοσηλευτές και λοιπό προσωπικό να αγκαλιάσουν τη μεταρρύθμιση και να αγνοήσουν τις Κασσάνδρες.

Ο Γεώργιος Γεννηματάς άνοιξε ένα δρόμο νέο, ελπιδοφόρο, ο οποίος άλλαξε ριζικά τις συνθήκες και τους όρους παροχής υπηρεσιών υγείας.

Σήμερα, καλούμαστε να πλατύνουμε αυτό το δρόμο, να φτιάξουμε νέες αρτηρίες, νέες ανισόπεδες διαβάσεις. Να άρουμε τις αγκυλώσεις που ο χρόνος και οι παραλήψεις επισυσσώρευσαν.

Το υπουργείο Υγείας Πρόνοιας προωθεί, όπως γνωρίζετε, ένα συνολικό πρόγραμμα Μεταρρύθμισης του ΕΣΥ. Η Μεταρρύθμιση συγκροτεί το γενικό πλαίσιο των παρεμβάσεών μας.

Το Ε.Π, με τη σειρά του είναι ένα από τα εργαλεία, τα μέσα εφαρμογής της Μεταρρύθμισης.

Όμως οι παρεμβάσεις μας πάνε και πέρα από αυτό. Συμπληρώνονται με τα έργα που έχουν ήδη ενταχθεί στα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα της χώρας καθώς και με τις οριζόντιες παρεμβάσεις του Ε.Π «Κοινωνία της Πληροφορίας». Το σύνολο των παρεμβάσεων πλησιάζει τα 400 δισ. δρχ.

Επομένως το Ε.Π πρέπει να ειδωθεί μέσα σ’ αυτό το γενικότερο πλαίσιο.

Κύριο χαρακτηριστικό του Ε.Π. αποτελεί το γεγονός ότι το 50% των συγχρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. έργων αποτελούν ΑΫΛΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ !  

Αυτό σημαίνει ότι για πρώτη φορά δίνουμε τόσο βάρος στην ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ του όλου συστήματος. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρηματοδοτούμε με εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, υποδομές, τον απαραίτητο εξοπλισμό κ.λ.π. ΟΜΩΣ, η ισοβαρής διάθεση κονδυλίων σε υλικά και άυλα έργα σηματοδοτεί την πεποίθησή μας ότι ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ, ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙΑ δεν είναι ΥΠΟΘΕΣΗ (μόνο) κτιρίων και υλικών, ΑΛΛΑ (κυρίως) ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ!

Βάζουμε τάξη στη σημερινό αδιοίκητο σύστημα.

Διαφορετικά θα ήταν σαν να αδειάζαμε – ακόμα μία φορά – πολύτιμα κονδύλια στο γνωστό «πύθο των Δαναΐδων».

Η στρατηγική μας αρθρώνεται γύρο από τρεις σημαντικές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στους αντίστοιχους τομείς : Υγείας – Ψυχικής Υγείας και Πρόνοιας.

Στην Υγεία, όπως γνωρίζετε, προωθούμε τη συνολική μεταρρύθμιση του Ε.Σ.Υ., η οποία βασίζεται στη περιφερειακή του πια συγκρότηση σε όλα τα επίπεδα φροντίδας υγείας. Δημιουργούμε αυτοδύναμες υγειονομικές περιφέρειες (Π.Ε.Σ.Υ.). Το τομεακό πρόγραμμα, λοιπόν, έρχεται να στηρίξει το συνολικό μας πρόγραμμα μεταρρύθμισης.                                                                             Ο Άξονας Υγεία περιλαμβάνει τέσσερα Μέτρα : 

1. Την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, δηλαδή, τα ξεχασμένα εν πολλοίς ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ! Γιατί, όπως είναι γνωστό, από'δω ξεκινάει το πρόβλημα: από την απουσία πολιτικών πρόληψης, δομών υποδοχής σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, με αποτέλεσμα την τάση ΑΥΤΟΠΑΡΑΠΟΜΠΗΣ του πολίτη στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων με τα γνωστά επακόλουθα.

Δημιουργούμε, εκεί που έλλειπαν, ικανό αριθμό (10–13) ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΥΓΕΙΑΣ με πλήρη ανάπτυξη τμημάτων, ειδικοτήτων και εξοπλισμό (εργαστήρια κ.λ.π.). Παράλληλα, αναδιοργανώνουμε τα υπάρχοντα Κέντρα Υγείας ώστε να καταστούν ζωντανά κύτταρα με ικανότητα ανάπτυξης υπηρεσιών :

-πρόληψης

-παρακολούθησης

-αποκατάστασης

-κάλυψης εκτάκτων αναγκών

-προαγωγής της δημόσιας υγείας

Εάν τα Κέντρα Υγείας δεν καταστούν ελκτικές, φιλικές και προσβάσιμες πύλες εισόδου των πολιτών στο σύστημα, το όλο οικοδόμημα θα παρουσιάζει το σημερινό άναρχο συνωστισμό και την αταξία !

Για αυτό το σκοπό εφαρμόζουμε ένα νέο πρότυπο διοίκησης και λειτουργίας των Κέντρων Υγείας. Γεφυρώνουμε το σημερινό «χάσμα» μεταξύ Α/βάθμιας και Β/βάθμιας φροντίδας υγείας, συνδέοντας αυτές όχι τυπικά αλλά ουσιαστικά.

2. Το δεύτερο Μέτρο αφορά την καρδιά του συστήματος – τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα. 

Εδώ προωθούμε καταρχάς τις αναγκαίες λειτουργικές παρεμβάσεις :

-κτιριολογικό εκσυγχρονισμό (όπου χρειάζεται)

-προμήθεια νέου εξοπλισμού

-αναβάθμιση ειδικών μονάδων ΜΕΘ – ΤΕΠ κ.λ.π.

Κυρίως, όμως, εφαρμόζουμε ένα νέο πρότυπο διοίκησης και διαχείρισης των νοσηλευτικών μονάδων. ΕΙΣΑΓΟΥΜΕ ΤΟ MANAGEMENT στα νοσοκομεία. Εισάγουμε νέο διπλογραφικό σύστημα γενικής και αναλυτικής λογιστικής. Πλέον κάθε κατεργάρης στο πάγκο του ! 

Το κάθε νοσοκομείο – με βάση ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα – ακτινογραφείται στη λειτουργία του, αποτυπώνεται από το A’ ως το Ω’ η παραγωγική του λειτουργία. Γι αυτό το σκοπό συγκροτείται ειδικός επιστημονικός και τεχνοκρατικός μηχανισμός (η προκήρυξη του οποίου αναμένεται εντός των ημερών) ο οποίος – σε συνεργασία με τον κεντρικό μηχανισμό του Υπουργείου – προτείνει – συντονίζει – και υποστηρίζει κάθε αλλαγή, με σκοπό την ορθολογικοποίηση του σημερινού χάους.

Τμήματα, υπηρεσίες, διαχείριση και διοίκηση, όλα μπαίνουν σε νέες βάσεις με κέντρο τον ξεχασμένο πρωταγωνιστή, τον κύριο σκοπό του συστήματος : ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ !

Το νοσοκομείο δεν λειτουργεί για τους γιατρούς του, τους νοσηλευτές του, το προσωπικό του, αλλά για τον ασθενή,    τον πολίτη.

Αυτό αποτελεί μία κοινοτοπία ίσως, αλλά πάντως ξεχασμένη. Ο ασθενής είναι ο πελάτης, ο χρήστης, το κέντρο – όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες και ρόλοι οφείλουν να κινούνται γύρο από τις ανάγκες του !

3. Το τρίτο Μέτρο αφορά την ολοκλήρωση του δικτύου Επείγουσας Προνοσομειακής Φροντίδας (ΕΠΦ), και προβλέπει την :

-συμπλήρωση των κινητών μονάδων

-πιλοτική εφαρμογή νέων τρόπων έγκαιρης παρέμβασης με χρήση «δίκυκλων μονάδων».

4. Στη Δημόσια Υγεία, την οποία αφορά το τέταρτο Μέτρο, το βάρος δίδεται στην ανάπτυξη και διασφάλισή της, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.

Ο δεύτερος άξονας αφορά την ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.

Εδώ δεν χτίζουμε νέα ψυχιατρεία – με μία έννοια, τα γκρεμίζουμε ! Αποασυλοποιούμε το μέγιστο δυνατό αριθμό ψυχικά ασθενών.

Δημιουργούμε, για πρώτη φορά στη χώρα, κοινοτικές δομές πρόληψης – φροντίδας: ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, κέντρα ημερήσιας φροντίδας κ.λ.π.

Επίσης, συμπληρώνουμε και αναπτύσσουμε νέα ψυχιατρικά τμήματα στα γενικά νοσοκομεία.

Κυρίως όμως υποστηρίζουμε δράσεις που εισάγουν μία νέα αντίληψη που αρνείται τον εγκλεισμό και την ασυλοποίηση – και αντιθέτως προωθεί την κοινωνική ενσωμάτωση των ψυχικά ασθενών.

Γι αυτό το σκοπό δημιουργούμε ξενώνες, οικοτροφεία, προστατευόμενα διαμερίσματα, αλλά και εργαστήρια επαγγελματικής απασχόλησης. Όλα μέσα στην κοινότητα, μέσα στην κοινωνία.

Στόχος η κοινωνικο – οικονομική ένταξη των ψυχικά ασθενών.

Πρόκειται, όπως είναι φανερό, για μια πραγματική ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ που πρέπει να αγκαλιάσει η κοινωνία – και να στηρίξουν όλοι οι κοινωνικοί φορείς (Ο.Τ.Α. κ.λ.π.).

Αν το χθες, στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, το χαρακτήριζε η Λέρος, ο εγκλεισμός, η καθήλωση και η ασυλοποίηση – σήμερα κάνουμε τα πρώτα βήματα προς ένα ανοιχτό σύστημα, με βάση τα διεθνή πρότυπα, που δεν φυλακίζει τις ψυχές αλλά λειτουργεί ως ανοιχτή δομή πρόληψης, φροντίδας και κοινωνικο – οικονομικής επανένταξης. «Η Φωλιά του Κούκου» δεν έχει πλέον θέση στην Ελλάδα.

Στον Άξονα Ψυχική Υγεία, η εκτεταμένη μεταρρύθμιση που υλοποιείται αποτελεί μία πρόκληση για το σύνολο του επιστημονικού δυναμικού του τομέα της ψυχικής υγείας το οποίο καλείται να συστρατευθεί στο στόχο της αποασυλοποίησης και γενικότερα της ριζικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.

Στον τρίτο άξονα, στον τομέα δηλαδή της Πρόνοιας, οι παρεμβάσεις μας αφορούν για μία ακόμα φορά την ποιοτική πλευρά, Με δύο κυρίως στόχους :

1. την εγκατάλειψη του ιδρυματικού μοντέλου και την πριμοδότηση ανοιχτών δομών και υπηρεσιών (δημιουργούμε ξενώνες και προστατευόμενα διαμερίσματα για ΑΜΕΑ) και

2. την συγκρότηση ενός δικτύου κοινωνικών υποστηρικτικών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο (ένα δίκτυο ανίχνευσης, συμβουλευτικής και υπηρεσιών παραπομπής ατόμων και ομάδων που απειλούνται με κοινωνικό ή εργασιακό αποκλεισμό).

Πιο συγκεκριμένα δημιουργούμε σε επίπεδο Δήμων ένα δίκτυο πρωτογενών κοινωνικών υπηρεσιών με καθήκοντα την επιτόπια ανίχνευση των αναγκών αλλά και ατόμων που χρειάζονται βοήθεια. Το δίκτυο συντονίζεται κεντρικά και παρέχει συμβουλευτικές και παραπεμπτικές υπηρεσίες. Λειτουργεί τέλος στο γενικό πλαίσιο του δικτύου κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Τέλος, το σύνολο των παραπάνω παρεμβάσεων υποστηρίζεται οριζόντια από ένα διαρθρωμένο πρόγραμμα κατάρτισης των εργαζομένων όλων των κατηγοριών και ειδικοτήτων στους τομείς Υγείας – Ψυχικής Υγείας και Πρόνοιας.

Γιατί χωρίς την ποιοτική αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, του ανθρώπινου παράγοντα, καμία βελτίωση δεν είναι δυνατή.

Άλλωστε, ζούμε σε μία εποχή ραγδαίων αλλαγών, σ’ ένα κόσμο που διαρκώς αλλάζει. Νέες προσεγγίσεις, νέες αντιλήψεις, μέσα, δεδομένα – τροποποιούν τις χθεσινές βεβαιότητες. Η προσπάθεια κατανόησης και αφομοίωσης των νέων δεδομένων απαιτεί μία νέα σχέση με τη μάθηση και τη γνώση.

Η έκφραση «δια βίου εκπαίδευση» τείνει να γίνει μία κοινοτοπία, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αποτελεί μία μεγάλη αλήθεια και μία μεγάλη αναγκαιότητα.

Η ίδια η μεταρρύθμιση θα μείνει κενό γράμμα, αν δεν έρθει στο μυαλό και την ψυχή του ανθρώπινου δυναμικού που θα την κάνει καθημερινή πράξη.