«ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

Πέμπτη 14 Ιουνίου 2001 - Λευκωσία /Κύπρος

Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες από την Κύπρο και την Ελλάδα

Δεν σας κρύβω ότι πάντα με μεγάλη χαρά και συγκίνηση βρίσκομαι στην Κύπρο. Κάθε φορά που έρχομαι, και έχω έρθει αρκετές φορές και με διαφορετικές ιδιότητες, νιώθω ότι έρχομαι για πρώτη φορά. Ίσως γιατί τούτο το νησί «τάχθηκε να μας θυμίζει τον καημό της ρωμιοσύνης», ίσως γιατί εδώ νιώθω ότι «λειτουργεί ακόμη το θαύμα» όπως είπε κάποτε για την Κύπρο ο μεγάλος μας ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Και εμείς από την άλλη Ελλάδα το έχουμε ανάγκη αυτό.

Σήμερα, ύστερα από 27 ολόκληρα χρόνια από την Τουρκική εισβολή η μισή Κύπρος συνεχίζει να βρίσκεται υπό κατοχή και η άλλη μισή να αντιστέκεται και να δημιουργεί, εδώ, εκατόν μόλις μέτρα από τη γραμμή Αττίλα. Με οικονομία δυνατή, με δημοκρατία και κοινωνική συνοχή, η Κύπρος είναι έτοιμη να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε πείσμα όλων εκείνων που την θέλουν να μαραζώνει και να χάνεται. Η Κύπρος είναι πάντα εδώ και μάχεται γιατί «η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν».

Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες

Είμαστε εδώ για να συζητήσουμε και να ανταλλάξουμε απόψεις και εμπειρίες για τα υγειονομικά μας συστήματα. Για να μάθουμε ο ένας από τον άλλον. Τα λάθη τους ενός να μην επαναληφθούν από τον άλλο. Και είναι ευτυχής συγκυρία γιατί εμείς στην Ελλάδα έχουμε ήδη ξεκινήσει μια μεγάλη και δύσκολη προσπάθεια για την αναμόρφωση του υγειονομικού μας συστήματος και εσείς εδώ στην Κύπρο για να υλοποιήσετε το νόμο που μόλις πρόσφατα ψηφίστηκε για ένα εθνικό σχέδιο υγείας. Οι δυσκολίες είναι σε κάθε περίπτωση πολλές. Γιατί σ’ αυτής της μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις σε κοινωνικά συστήματα όπως είναι αυτό της υγείας, οι δυσκολίες δεν συνδέονται τόσο με την ανεύρεση των οικονομικών πόρων που συνήθως απαιτούνται, αλλά με τις δυνατότητες και τις ικανότητες υλοποίησης, παρακολούθησης και στήριξης. Αυτό απαιτεί πειθαρχημένες διαδικασίες, συνέπεια και συνέχεια σε βάθος χρόνου, χωρίς πισωγυρίσματα και παλινδρομήσεις, ευελιξία στην υπερπήδηση των εμποδίων και στην αντιμετώπιση κατεστημένων συμφερόντων, νοοτροπιών και πρακτικών. Όλοι έχουμε υπόψη, ότι ακόμη και ολοκληρωμένοι νόμοι παραμένουν συχνά ανεφάρμοστοι ή καλύτερα ασκήσεις επί χάρτου, γιατί δεν προβλέφθηκε ή δεν μπόρεσε να συγκροτηθεί αποτελεσματικός μηχανισμός υλοποίησης.

Ακόμη και ο νόμος 1397, ο ιδρυτικός νόμος του ΕΣΥ, δεν εφαρμόστηκε πλήρως, γι’ αυτό και το σύστημα ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Κάναμε παρόλα αυτά μεγάλα βήματα προόδου. Φτιάξαμε κέντρα υγείας, βγάζοντας τους αγρότες από την υγειονομική απομόνωση, κτίσαμε καινούργια και σύγχρονα νοσοκομεία, βελτιώσαμε τους εξοπλισμούς και τη στελέχωση, εγκαταστήσαμε μέσα στο σύστημα καινούργιους θεσμούς και μηχανισμούς.

Όμως ένα οποιοδήποτε σύστημα για να επιβιώσει, χρειάζεται φρεσκάρισμα, καινούργιες ανάσες αναπνοής, απαιτεί διορθωτικές κινήσεις και συμπληρώσεις, προσαρμογή στις σύγχρονες εξελίξεις και στις νέες ανάγκες που δημιουργούνται. Και μπορώ αβίαστα να παραδεχθώ ότι σ΄ αυτό τον τομέα δεν τα πήγαμε και πολύ καλά. Τα τελευταία χρόνια το υγειονομικό μας σύστημα, ύστερα από μια δεκαπενταετία μεγάλης προσφοράς, παρουσιάζει έντονα σημάδια κόπωσης, εμφανίζει εγγενείς αδυναμίες και στρεβλώσεις, ανεπάρκειες και προβλήματα. Όλα αυτά δεν μας αφήνουν να φύγουμε μπροστά, ούτε μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές σύνθετες και αυξημένες ανάγκες υγείας του πληθυσμού.

Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη οικονομία, χωρίς σύνορα στο κεφάλαιο και στην εργασία, στη φτώχια και την αρρώστια καλούμαστε να απαντήσουμε πειστικά, με αποτελεσματικά εργαλεία και σύγχρονες πολιτικές, ιδιαίτερα στον κοινωνικό τομέα. Οι κοινωνίες, κυρίες και κύριοι, αλλάζουν ταχύτατα, ο τρόπος ζωής και το επιδημιολογικό μας πρότυπο μεταβάλλονται ραγδαία, η τεχνολογία βρίσκεται παντού και οι προσδοκίες και ανάγκες των πολιτών αυξάνονται. Καμιά κοινωνία δεν πάει μπροστά, εφόσον μένει προσκολλημένη σε παρωχημένες αντιλήψεις και πρακτικές. Γι’ αυτό πρέπει να παρέμβουμε γρήγορα και αποτελεσματικά, να ανατάξουμε και να συμπληρώσουμε το υγειονομικό μας σύστημα.

Και προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται η προσπάθεια που έχουμε ξεκινήσει. Τα προβλήματα είναι ορατά ακόμη και δια γυμνού οφθαλμού, τα ακούμε και τα ζούμε καθημερινά όλοι μας, πολιτικοί και επιστήμονες, απλοί πολίτες και ταλαιπωρημένοι ασθενείς. Έχουν επανειλημμένα αναλυθεί με επάρκεια και πληρότητα, τόσο από Έλληνες επιστήμονες όσο και από Ξένους εμπειρογνώμονες. Αλλά και στις λύσεις δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές, εάν όλοι συμφωνήσουμε ότι θέλουμε ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο δημόσιο σύστημα υγείας.

Γι’ αυτό αποφασίσαμε ότι πρέπει:

Να φρεσκάρουμε το σύστημα με νέους θεσμούς, να το συμπληρώσουμε, να το αποκεντρώσουμε, να του δώσουμε περιφερειακή συγκρότηση και οργάνωση.

Να του ενσωματώσουμε δομές, μηχανισμούς και εργαλεία αποτελεσματικής οργάνωσης, διοίκησης και διαχείρισης. Αναφέρω για παράδειγμα το υγειονομικό χάρτη που αποτελεί εργαλείο και κλειδί άσκησης εθνικής και περιφερειακής πολιτικής.

Να συγκροτήσουμε και να ενοποιήσουμε την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας με τον οικογενειακό γιατρό και παιδίατρο στο επίκεντρο.

Να απαγκιστρώσουμε τη Δημόσια Υγεία από το βρόγχο της γραφειοκρατίας και να της δώσουμε νέα πνοή και περιεχόμενο.

Να αλλάξουμε τον τρόπο χρηματοδότησης.

Να αξιοποιήσουμε τη σύγχρονη τεχνολογία για να βελτιώσουμε τη ποιότητα και την αποτελεσματικότητα, για να αξιολογούμε το έργο των γιατρών, των κλινικών των εργαστηρίων, της κάθε μονάδας χωριστά.

Να εγκαταστήσουμε στο σύστημα αξιόπιστους και διαφανείς μηχανισμούς για τις προμήθειες, τη διάχυση και χρήση της βιοϊατρικής τεχνολογίας, τον έλεγχο της φαρμακευτικής κατανάλωσης.

Να ελέγξουμε τον ιατρικό πληθωρισμό και να θέσουμε με αυστηρότητα το πλαίσιο ανάπτυξης και λειτουργίας του μεγάλου ιδιωτικού τομέα, αλλά και της συνεργασίας του με το δημόσιο σύστημα.

Να αναπροσαρμόσουμε και συμπληρώσουμε τους μηχανισμούς εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των γιατρών και των άλλων επαγγελματιών της υγείας. Για να αφομοιώνεται και να εμπεδώνεται καλύτερα η νέα γνώση, η ιατρική καινοτομία, η συνείδηση του κόστους, και να ενσωματώνεται γρηγορότερα στο κλινικό τους έργο.

Αυτοί είναι κυρίες και κύριοι μερικοί από τους πράγματι φιλόδοξους στόχους της προσπάθειάς μας, που μας παραπέμπουν και στα προβλήματα του υγειονομικού μας συστήματος. Οι παρεμβάσεις που επιχειρούνται έχουν ένα κλιμακωτό χαρακτήρα, θα διαχέονται σταδιακά σε όλο το σύστημα και θα αγγίξουν όλα τα θέματα και όλα τα προβλήματα. Γιατί σ’ ένα σύστημα υγείας όλα είναι αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα.

Η μεταρρύθμιση έτσι όπως τη σχεδιάσαμε, εξελίσσεται σε δύο σκέλη, σε κύριους άξονες. Ο ένας αφορά:

τη συμπλήρωση κα τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου και

ο δεύτερος και σημαντικότερος

τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς υλοποίησης και παρακολούθησης της μεταρρύθμισης.

Σχετικά με τον πρώτο άξονα, έχουν ήδη ψηφιστεί δύο νόμοι και έχει εκδοθεί ένα Προεδρικό Διάταγμα για τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα. Ο πρώτος νόμος, ο 2889/01, αφορά την περιφερειακή συγκρότηση του συστήματος με τη δημιουργία των ΠεΣΥ και την σύγχρονη οργάνωση και αποτελεσματική διοίκηση των νοσοκομείων. Δεν είναι της ώρας να μπω σε λεπτομέρειες. Εξάλλου έχει γίνει μεγάλη συζήτηση και από τη στιγμή που έγινε νόμος του κράτους μπορεί ο καθένας να τον διαβάσει και να ενημερωθεί. Να αναφέρω μόνο ότι με την περιφερειακή συγκρότηση δημιουργήσαμε το φέροντα οργανισμό πάνω στον οποίο θα ακουμπήσει το λοιπό νομοθετικό πλαίσιο.

Ο δεύτερος νόμος αφορά τη σύσταση Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας. Με κεντρικό και περιφερειακό μηχανισμό θα διενεργεί τακτικές επιθεωρήσεις και ελέγχους σε όλες τις μονάδες με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας, αλλά και τον περιορισμό φαινομένων κακοδιοίκησης και αυθαιρεσίας.

Το Προεδρικό Διάταγμα για τις ιδιωτικές κλινικές θέτει τους όρους και τις προϋποθέσεις ανάπτυξης και λειτουργίας τους, περιορίζοντας τη σημερινή ασυδοσία και αναρχία στο χώρο.

Το θεσμικό πλαίσιο ολοκληρώνεται με τα νομοσχέδια για:

• την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας,

• τη Χρηματοδότηση του Συστήματος,

• τη Δημόσια Υγεία,

• τις Προμήθειες,

• την Εκπαίδευση κλπ.

Μερικά από αυτά τα σχέδια νόμου βρίσκονται στο τελικό στάδιο της επεξεργασίας τους και πρόκειται να κατατεθούν σύντομα στη Βουλή.

Το σημαντικότερο ίσως από τα νομοσχέδια που προετοιμάζονται είναι εκείνο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και τον Οργανισμό Διαχείρισης Πόρων Υγείας (Ο.ΔΙ.Π.Υ.). Με αυτό όλες οι μονάδες παροχής υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας τίθενται υπό ενιαία οργάνωση και διοίκηση, ενώ εισάγουμε το θεσμό του προσωπικού γιατρού και παιδιάτρου, που αποτελεί ζητούμενο τα τελευταία χρόνια, αλλά και αναγκαιότητα για την ολοκλήρωση του ΕΣΥ. Παράλληλα θεσμοθετείται ο ενιαίος φορέας διαχείρισης πόρων υγείας, ο ΟΔΙΠΥ. Για να υπάρξει επιτέλους μια ενιαία και αποτελεσματική διαχείριση όλων των οικονομικών πόρων που διατίθενται για την υγεία.

Αυτός είναι κυρίες και κύριοι ο ένας άξονας της μεταρρύθμισης, ο νομοπαρασκευαστικός, που αναπτύσσεται σταδιακά και μεθοδικά. Έρχομαι τώρα στον δεύτερο και σημαντικότερο, αυτόν της υλοποίησης, που ενδιαφέρει πιστεύω και τους αδελφούς και φίλους Κυπρίους. Είναι ο άξονας που θα προσφέρει ουσία και περιεχόμενο στο νομοθετικό έργο, που θα προσδώσει αξιοπιστία και προοπτικές στην ίδια τη μεταρρύθμιση, στο ίδιο το σύστημα υγείας.

Με τις αναμενόμενες δυσκολίες και τα προβλήματα προχωράμε. Τι έχουμε κάνει μέχρι σήμερα; Αρκετά για να μπορούμε να πούμε ότι, ναι είμαστε αισιόδοξοι. Έχουμε ήδη στήσει ένα μεγάλο μηχανισμό από ειδικούς επιστήμονες (γιατρούς, πανεπιστημιακούς, οικονομολόγους υγείας, επιχειρησιακούς ερευνητές, ειδικούς στις νέες τεχνολογίες και στην ποιότητα, κλπ), από υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου (ανώτερα και ανώτατα στελέχη) και από στελέχη νοσοκομείων που ασκούν σήμερα διοίκηση σε μεσαίο και ανώτερο επίπεδο.

Ο μηχανισμός αυτός έχει συγκροτηθεί σε ομάδες και υποομάδες εργασίας κατά θεματική ενότητα (νοσοκομεία, περιφερειακή συγκρότηση, δημόσια υγεία, πρωτοβάθμια φροντίδα, ποιότητα, εκπαίδευση, βιοϊατρική τεχνολογία, ιδιωτικός τομέας και πολλά άλλα), με συγκεκριμένο έργο και χρονοδιαγράμματα. Οι ομάδες αυτές σχεδιάζουν τα βήματα της μεταρρύθμισης, προτείνουν λύσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν, προβαίνουν στη σύνταξη των προβλεπόμενων υπουργικών αποφάσεων και των οργανισμών, εκπονούν εγχειρίδια οδηγιών, πλάνων επιχειρησιακών, κλπ.

Οι ομάδες αυτές συγκροτούνται τόσο σε κεντρικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο και προβλέπεται σταδιακά να λειτουργήσουν σε ακόμη χαμηλότερα διοικητικά επίπεδα, όπως είναι το νοσοκομείο, οι κλινικές, τα εργαστήρια, τα εξωτερικά ιατρεία κ.α. Όλες αυτές τις συντονίζει η κεντρική ομάδα διοίκησης έργου που εδρεύει στο Υπουργείο. Νομίζω όμως ότι σ’ αυτά θα αναφερθεί με περισσότερες λεπτομέρειες το Σάββατο το πρωί ο κ. Γκούβρας, που είναι επικεφαλής και συντονίζει όλες αυτές τις ομάδες και υποομάδες.

Πρακτικά τι έχουμε κάνει μέχρι σήμερα, στους τρεις ουσιαστικά μήνες από την ψήφιση του πρώτου νόμου.

Έχουν ήδη αναλάβει καθήκοντα οι 17 Πρόεδροι των Πε.Σ.Υ., ενώ έχει λήξει η προθεσμία υποβολής αιτήσεων για τις θέσεις των Αναπληρωτών Γενικών Διευθυντών των Πε.Σ.Υ, των Διοικητών και των Αναπληρωτών Διοικητών όλων των νοσοκομείων. Η επιτροπή αξιολόγησης έχει ήδη συνέλθει και άρχισε το έργο της αξιολόγησης. Προβλέπεται αυτή η διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τέλος του καλοκαιριού, για να αναλάβουν καθήκοντα αμέσως μετά. Θα ακολουθήσει η συγκρότηση των νέων Συμβουλίων Διοίκησης και των Επιστημονικών Συμβουλίων.

Έχει εγκριθεί η προκήρυξη για το ειδικό επιστημονικό προσωπικό, που θα πλαισιώσει τους Διοικητές των νοσοκομείων αλλά και τα Διοικητικά Συμβούλια των Πε.Σ.Υ.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά. Ότι ρίχνουμε στο σύστημα, ότι το μπολιάζουμε, με περισσότερα από 500 νέα στελέχη, και τους λέμε προχωρήστε, αντιμετωπίστε τα προβλήματα. Εμείς, το Υπουργείο και οι ομάδες διοίκησης έργου, είμαστε εδώ και σας υποστηρίζουμε, σας βοηθούμε, με τα αναγκαία μέσα και εργαλεία, με το απαραίτητο κανονιστικό πλαίσιο.

Έχει εγκριθεί η προκήρυξη 800 νέων θέσεων για τη στελέχωση των κεντρικών υπηρεσιών των Πε.Σ.Υ., ενώ εκδίδονται όλες οι προβλεπόμενες από το νόμο κανονιστικές πράξεις.

Προχωρούν ταχύτατα οι διαδικασίες αξιολόγησης του ιατρικού προσωπικού και θεσμοθετούνται τα νέα συμβούλια για την επιλογή και την αξιολόγηση των Διευθυντών, ώστε να εξασφαλιστεί η αναβάθμιση όλου του ιατρικού δυναμικού του Ε.Σ.Υ.

Βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για την εφαρμογή μιας σειρά από προβλέψεις του νόμου, όπως είναι η λειτουργία των απογευματινών ιατρείων στα νοσοκομεία, η πλήρης και αποκλειστική απασχόληση των πανεπιστημιακών του ΕΣΥ, η λειτουργικότητα των εξωτερικών ιατρείων και της εφημερίας των νοσοκομείων.

Προχωρά με γρήγορους ρυθμούς η εκπόνηση του υγειονομικού χάρτη, που θα μας επιτρέψει τον καλύτερο σχεδιασμό σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η δουλειά που έχει γίνει και εδώ είναι πολύ μεγάλη και σημαντική.

Έχουμε προσαρμόσει τις δράσεις που χρηματοδοτούνται από το Γ΄ ΚΠΣ έτσι ώστε να εξυπηρετούν την υγειονομική μεταρρύθμιση. Και αναφέρομαι στην εκπαίδευση, στην μηχανοργάνωση, στην ψυχική υγεία, στο ΕΚΑΒ και αλλού.

Έχουμε σχεδιάσει ένα φιλόδοξο σχέδιο εκπαίδευσης στελεχών του συστήματος σε θέματα οργάνωσης, διοίκησης, οικονομικών της υγείας, με φορείς όπως είναι η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, αλλά και συνεργασίες με φορείς του εξωτερικού. Αναφέρω μόνο ότι ολόκληρη την επόμενη βδομάδα οι 17 Πρόεδροι των ΠεΣΥ θα βρίσκονται σε εκπαιδευτικό ταξίδι στη Γαλλία για να γνωρίσουν πως λειτουργεί εκεί η αποκεντρωμένη διοίκηση. Θα ακολουθήσουν οι αναπληρωτές και οι πρόεδροι των νοσοκομείων.

Κυρίες και Κύριοι,

Σας ανέφερα κάποιες από τις δράσεις που έχουμε προχωρήσει. Πίσω από κάθε μια κρύβεται μια αλυσίδα λεπτομερειών και ένας μεγάλος όγκος δουλειάς και επίπονης προσπάθειας. Προσπαθούμε να υπερβούμε τις δυσκολίες, να ξεπεράσουμε την αδράνεια του συστήματος. Είμαι πεπεισμένος όμως ότι βρισκόμαστε στη σωστή κατεύθυνση, ότι προχωράμε.

Θέλω να πιστεύω ότι σ’ ένα χρόνο από σήμερα η μεταρρύθμιση και οι συνέπειές της θα έχουν διαχυθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη του συστήματος. Θα έχουν φτάσει μέχρι την τελευταία μονάδα υγείας, την κλινική και το τμήμα του νοσοκομείου, μέχρι το λογιστήριο και το φαρμακείο, μέχρι το μικρό και ταπεινό περιφερειακό ιατρείο της Γαύδου. Είναι αυτονόητο ότι ακόμη και τότε δεν θα έχουμε εμφανή σημάδια βελτίωσης. Θα μπορούμε όμως να πούμε ότι η μεταρρύθμιση έχει δρομολογηθεί και προχωράει, με νέους θεσμούς και στελέχη, με την ενεργό και συνειδητή εμπλοκή των εργαζομένων του χώρου. Έχουμε από την αρχή τονίσει ότι η μεταρρύθμιση θα έχει ολοκληρωθεί σε έξι χρόνια. Γνωρίζω ότι ο στόχος ακούγεται φιλόδοξος, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι κάτω από προϋποθέσεις είναι και απόλυτα ρεαλιστικός. Μην ξεχνάμε ότι παράλληλα πρέπει να προετοιμαστούμε υλικοτεχνικά και επιχειρησιακά για την Ολυμπιάδα του 2004.

Η μεταρρύθμιση δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση ούτε μερεμετίσματα και πασαλείμματα, ούτε διαχείριση της μιζέριας και της καθημερινότητας. Ούτε βέβαια μηχανιστική μεταφορά σύγχρονων μέσων και εργαλείων σε παμπάλαιες δομές και παρωχημένες αντιλήψεις. Απαιτεί ρήξεις, απαιτεί δομικές αλλαγές, απαιτεί πολύ περισσότερο την ενεργό συμμετοχή, την εμπλοκή όλων όσων εργάζονται στο σύστημα.

Κυρίες και Κύριοι,

Δεν θέλω να πω περισσότερα. Νομίζω και εμείς στην Ελλάδα και εσείς εδώ στην Κύπρο μπορούμε να προσφέρουμε καλύτερες υπηρεσίες υγείας, μέσα από ένα ολοκληρωμένο, περισσότερο λειτουργικό και αποτελεσματικό σύστημα. Εφόσον το θελήσουμε, εφόσον έχουμε στόχους, μεθοδικότητα και συλλογικότητα. Γιατί το σύστημα υγείας αποτελεί ένα συλλογικό στόχο.

Εύχομαι η συνάντηση αυτή να είναι αποδοτική και αμοιβαία ωφέλιμη. Βλέπω εδώ απόψε να παρευρίσκονται άνθρωποι, επιστήμονες και διοικητικά στελέχη, από διάφορους φορείς και ιδρύματα. Από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας που είναι και συνδιοργανωτής του Φόρουμ, από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, από Πανεπιστήμια, από το Υπουργείο, από μεγάλα Νοσοκομεία κλπ. Μπορείτε και πρέπει να βρείτε νέους τρόπους συνεργασίας με την Κύπρο, να δημιουργήσετε καινούργιους διαύλους επικοινωνίας και ανταλλαγών. Τα θέματα είναι άπειρα, αναφέρω μόνο αυτά της έρευνας, της εκπαίδευσης των κοινοτικών προγραμμάτων, και σε επίπεδο φορέων τα ναρκωτικά, την ψυχική υγεία, τη δημόσια υγεία, την επιδημιολογική παρακολούθηση και πολλά άλλα. Είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι η συνεργασία αυτή έχει και καλύτερα και γρηγορότερα αποτελέσματα, από εκείνη που γίνεται σε επίπεδο Υπουργείων, που σε κάθε περίπτωση τη θέλουμε και την προωθούμε, αλλά συχνά εμπλέκεται με γραφειοκρατικές και διοικητικές καθυστερήσεις.

Ειδικά για την μεταρρύθμιση, που ενδιαφέρει τούτη τη στιγμή και τις δύο χώρες, η συνεργασία, η βοήθεια και η ανταλλαγή απόψεων είναι δεδομένη και αυτονόητη. Μάλιστα θα προχωρούσα ένα βήμα παραπέρα και θα πρότεινα τη σύσταση μικτής ολιγομελούς ομάδας από τις δύο χώρες για τον σκοπό αυτό. Αλλά αυτό θα το συζητήσουμε με τον κ. Σαββίδη.

Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω τον φίλο Υπουργό Υγείας της Κύπρου και το Υπουργείο για την φιλοξενία, την οργανωτική επιτροπή του Φόρουμ για την πρόσκληση και όλους εσάς που με τόση προσοχή με ακούσατε.

Είμαι βέβαιος ότι το Φόρουμ αυτό για την Υγεία θα έχει απόλυτη επιτυχία με πολλαπλά οφέλη για την Ελλάδα και την Κύπρο.

Σας ευχαριστώ.