Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι απόψε μαζί σας, ύστερα από πρόσκληση της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, για να κηρύξω την έναρξη των εργασιών του 26^ου Ετήσιου Πανελλήνιου Ιατρικού Συνεδρίου. Μου δίνεται έτσι η ευκαιρία να επικοινωνήσω μαζί σας, μαζί με την ιατρική κοινότητα της χώρας μας, για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβα τα καθήκοντα μου στο Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας.

Είμαι βέβαιος ότι θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί με τους εκπροσώπους του κλάδου, με τις επιστημονικές εταιρείες και τους συνδικαλιστικούς σας φορείς, όλα τα μεγάλα προβλήματα. Μέσα από διάλογο μπορούμε να βρούμε λύσεις, με στόχο πάντα ένα σύγχρονο υγειονομικό σύστημα, με τους επαγγελματίες της υγείας πάντα κοντά στον Έλληνα πολίτη.

Είναι προφανές ότι δεν είναι ο κατάλληλος χώρος για να αναφερθώ στα μεγάλα και δύσκολα προβλήματα που πρέπει να επιλύσουμε, επιτρέψτε όμως να καταθέσω κάποιες σκέψεις και προβληματισμούς για το ρόλο των γιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας στις σύγχρονες κοινωνίες.

Για τη χώρα μας η σημερινή ιστορική συγκυρία μας επιβάλλει να αναθεωρήσουμε απόψεις και πολιτικές και να επισπεύσουμε τις διαδικασίες εκσυγχρονισμού και προσαρμογής των δομών, των θεσμών και των συμπεριφορών μας προς τα νέα δεδομένα.

Όλοι μαζί ως κράτος, κοινωνία αλλά και κάθε επαγγελματική ή κοινωνική ομάδα καλούμαστε να διανύσουμε μεγάλες αποστάσεις και να απορρίψουμε οριστικά τα βάρη και τις δουλείες του παρελθόντος που μας κρατούν στάσιμους. Καλούμαστε να παρέμβουμε δραστικά στους τομείς της οικονομίας, της παιδείας, της υγείας, να μπούμε σ’ ένα καθεστώς συνεχούς εκσυγχρονισμού. Μόνο τότε θα επιβιώσουμε στο σύγχρονο Ευρωπαϊκό και ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον και να παίξουμε ρόλο πρωταγωνιστικό στην ευρύτερη περιοχή και στην Ευρώπη.

Αγαπητοί φίλοι,

Το κράτος πρόνοιας και ευημερίας θεωρείται δικαιολογημένα το μεγαλύτερο μεταπολεμικό επίτευγμα της Ευρώπης. Τα υγειονομικά συστήματα αποτελούν ένα από τους βασικούς πυλώνες αυτού του οικοδομήματος. Η ανάπτυξη και η συγκρότησή τους έγινε πράξη μέσα από μια μακραίωνη εξελικτική διαδικασία, στη ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας. Αυτό το οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης αλλά και στη μεγάλη προσφορά και αφοσίωση των γιατρών και των άλλων λειτουργών της υγείας. Η ιατρική επιστήμη δικαιολογημένα ονομάστηκε “θεία επιστήμη” και το ιατρικό επάγγελμα “θείο λειτούργημα”.

Από την περίοδο της μαγικής και θεοκρατικής ιατρικής περάσαμε στην Ιπποκρατική επιστημονίζουσα και εμπειρική ιατρική, που ίσχυσε και λειτούργησε μέχρι το 18^ο αιώνα για να φτάσουμε σήμερα σε μια ιατρική με στέρεο μεν επιστημονικό υπόβαθρο, αλλά υπερεξειδικευμένη και κατακερματισμένη. Από τους ιατροφιλόσοφους και ιατροδιδάσκαλους περάσαμε στην ιατρική της υπερεξειδίκευσης με υψηλό κατακερματισμό γνώσης, στην ιατρική της κλωνοποίησης, των γονιδίων και της ρομποτικής. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε κρίση την ιατρική γενικότερα και τις υπηρεσίες περίθαλψης, οδηγώντας σε σταδιακή κοινωνική απαξίωση το ρόλο του λειτουργού της υγείας.

Η απώλεια του ολιστικού χαρακτήρα της ιατρικής, όπου δεν αντιμετωπίζεται το πάσχον υποκείμενο αλλά το πάσχον όργανο, είναι ίσως ο βαρύς φόρος που πληρώνουμε σήμερα. Θεωρώ ότι μπορούμε να περιορίσουμε τις αρνητικές συνέπειες αυτής της εξέλιξης εάν ενσωματώσουμε ξανά στην κουλτούρα και στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας ξεχασμένες παναθρώπινες αξίες που αναδείχθηκαν στην προσπάθεια του ανθρώπου και των κοινωνιών να δαμάσουν το θάνατο, να κατανοήσουν την υγεία και να καταπολεμήσουν την αρρώστια. Αυτό εξάλλου έκανε πρώτος ο Ιπποκράτης πριν από 2,5 χιλιάδες χρόνια.

Στην επανασύνδεση λοιπόν της Ιατρικής με την Ηθική και το Δίκαιο, που ακούγεται περισσότερο ως φιλοσοφικός στοχασμός παρά συγκεκριμένος στόχος, ίσως να βρίσκεται η χαμένη τιμή της ιατρικής και η σταδιακά συρρικνούμενη αξιοπιστία και κοινωνική αποδοχή του λειτουργού της υγείας. Γι’ αυτό και θεωρώ σημαντικό ότι τα τελευταία χρόνια εισάγονται στα προγράμματα σπουδών των ιατρικών και νοσηλευτικών σχολών μαθήματα βιο-ιατρικής ηθικής και ιστορίας των ιδεών για την υγεία και την αρρώστια, ενώ αρχίζουν να λειτουργούν και οι επιτροπές βιο-ιατρικής ηθικής στα νοσοκομεία.

Φίλες και Φίλοι,

Η κρίση της ιατρικής επιστήμης είναι σήμερα κρίση της ιατρικής αποτελεσματικότητας, κρίση της κοινωνικής ισότητας, κρίση της οικονομικής αποδοτικότητας. Όλοι δεχόμαστε ότι η σημερινή ιατρική είναι συχνά αναποτελεσματική, ευθύνεται για την ιατρογενή και φαρμακογενή θνησιμότητα αλλά και για προκλητική σπατάλη πόρων. Έχει αποδειχθεί ότι η σημερινή υπερεξειδικευμένη ιατρική με τη συνδρομή της υψηλής βιοϊατρικής τεχνολογίας προσφέρει «νέα προϊόντα και υπηρεσίες» αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας, ενώ ευνοεί την προκλητή ζήτηση ανεξάρτητα από τις ανάγκες του πληθυσμού. Είναι γι’ αυτούς τους λόγους που η μέχρι πρόσφατα αυθεντία και κυριαρχία των γιατρών δέχθηκε την ανάγκη επιβολής ελέγχων και αξιολόγησης της ιατρικής πρακτικής, δέχθηκε να επιβληθούν γραπτοί κανόνες βιο-ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας, δέχθηκε τη σύγχρονη διοίκηση και διαχείριση των νοσηλευτικών μονάδων.

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο ρόλος των λειτουργών της υγείας ήταν και παραμένει κυρίαρχος μέσα στο σύστημα υγείας. Με τις στάσεις, τις συμπεριφορές και την καθημερινή κλινική πρακτική τους μπορούν να δώσουν νόημα και περιεχόμενο στην Ιπποκρατική περί ιατρικής θεωρία. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Η άσκηση της ιατρικής μέσα από την παροχή υπηρεσιών υγείας και φροντίδας στους πολίτες, δεν έχει μόνο υγειονομικό περιεχόμενο αλλά και ευρύτερα κοινωνικό και οικονομικό, αφού διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή και προστατεύει και αναπτύσσει το ανθρώπινο δυναμικό.

Η γενικευμένη κρίση της ιατρικής και των συστημάτων υγείας μαζί με την κοινωνική απαξίωση του ιατρικού επαγγέλματος είναι πιστεύω τα δύο κυρίαρχα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Και θεωρώ ότι είναι αλληλένδετα αλλά και πολυδιάστατα.

Σε μια κοινωνία που συνεχώς εξελίσσεται και μεταβάλλεται, δημιουργώντας νέες και καθημερινά αυξανόμενες ανάγκες υγείας, βεβαίως και είμαστε υποχρεωμένοι να εκσυγχρονίζουμε και να προσαρμόζουμε ανάλογα το υγειονομικό μας σύστημα. Αυτό όμως που δεν πρέπει να αλλοιώσουμε είναι τον κοινωνικό και ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της υγείας και της φροντίδας. Αυτό επαφίεται πρωτίστως σε σας τους λειτουργούς της υγείας.

Επιτρέψτε μου τώρα να θέσω μια σειρά από μεγάλα προβλήματα που όπως έχω αναφέρει μας ταλανίζουν και μας εμποδίζουν να φύγουμε μπροστά. Τα προβλήματα αυτά αφορούν την εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των γιατρών, την αποδοτικότητα των υγειονομικών πόρων, την αποτελεσματικότητα και την ισότητα του συστήματος απέναντι στους πολίτες, την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, τον πληθωρισμό του ιατρικού επαγγέλματος και τη ραγδαία και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα υγείας.

Έχω ήδη αναφερθεί στα θέματα της ιατρικής και νοσηλευτικής εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης. Είναι ανάγκη να τις εμπλουτίσουμε με τις πρωτογενείς και αυτονόητες αξίες. Αυτές τις χαμένες αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της αγάπης προς τον πάσχοντα συνάνθρωπό μας. Είναι απαράδεκτο να αντιμετωπίζουμε τον ασθενή με αδιαφορία ή ακόμα με κυνισμό και ιδιοτέλεια. Γιατί το δικαίωμα στην υγεία είναι κοινωνικά κατοχυρωμένο και αδιαπραγμάτευτο. Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Σ΄ένα τομέα όπου καθημερινά προστίθενται καινούργια γνώση και εμπειρία, νέες τεχνικές και τεχνολογία είναι όχι μόνο αναγκαίο αλλά επιβεβλημένο να γίνονται κτήμα των λειτουργών της υγείας και να τίθενται στην υπηρεσία τους για την καταπολέμηση της αρρώστιας και του ανθρώπινου πόνου. Γνωρίζετε εσείς πολύ καλύτερα από μένα ότι η ιατρική γνώση απαξιώνεται μέσα σε λίγα χρόνια εάν δεν ανανεώνεται συνεχώς. Και θέλω εδώ να τονίσω το σημαντικό ρόλο που έχουν να παίξουν προς αυτή την κατεύθυνση οι επιστημονικές εταιρείες. Ξεφύλλισα το πρόγραμμα του Συνεδρίου σας με τα πολλά κλινικά φροντιστήρια, τα σεμινάρια, τα συμπόσια, τις συζητήσεις και τις διαλέξεις και θέλω με την ευκαιρία να συγχαρώ την οργανωτική επιτροπή και την Ιατρική Εταιρεία Αθηνών για τη σημαντική της προσφορά στον τομέα της μετεκπαίδευσης των γιατρών.

Για την αποδοτικότητα των υγειονομικών πόρων μπορούμε να κάνουμε πολλά. Οι οικονομικοί πόροι δεν είναι απεριόριστοι, γι' αυτό και δεν πρέπει να σπαταλούνται. Και εδώ ο ρόλος των γιατρών είναι πρωταρχικός, αφού όλοι γνωρίζουμε ότι με το στυλό του ο γιατρός διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό το ύψος των δαπανών υγείας. Είναι καιρός οι γιατροί να αποκτήσουν συνείδηση του κόστους των υπηρεσιών υγείας, αλλά και η πολιτεία να λάβει μέτρα για σύγχρονα συστήματα διοίκησης, ελέγχου και αξιολόγησης των υπηρεσιών υγείας.

Για την αποτελεσματικότητα του υγειονομικού μας συστήματος, πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερο βάρος στην πρωτοβάθμια φροντίδα, στην πρόληψη και την υγειονομική διαφώτιση του πληθυσμού. Οι δείκτες υγείας του ελληνικού πληθυσμού βρίσκονται ακόμη σε ικανοποιητικά επίπεδα αλλά υπάρχει ορατός κίνδυνος αυτοί να σταθεροποιηθούν ή ακόμα και να επιδεινωθούν στο μέλλον.

Η ισότητα των πολιτών απέναντι στην υγεία είναι συνταγματικό δικαίωμα του κάθε πολίτη και πρέπει να το διασφαλίσουμε. Συμπεριφορές των γιατρών που βασίζονται σε εκβιασμούς και οδηγούν σε μια άτυπη συμμετοχή του ασθενή στο κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών, που οδηγούν στην εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου πόνου είναι απαράδεκτες και καταδικαστέες.

Έχω ξαναπεί ότι το πρόβλημα του ΕΣΥ δεν είναι τόσο ποσοτικό αλλά κυρίως ποιοτικό. Είναι καιρός να βελτιώσουμε τον τρόπο και τις διαδικασίες παροχής των υπηρεσιών, να υιοθετήσουμε διαδικασίες και μέτρα διασφάλισης της ποιότητας και ελέγχου της κλινικής πράξης.

Πρέπει να λάβουμε δραστικά μέτρα ελέγχου της παραγωγής γιατρών. Δεν είναι δυνατό να έχουμε διπλάσιους γιατρούς από εκείνους που μας χρειάζονται, ενώ δεν μπορούμε να αναπτύξουμε την πρωτοβάθμια φροντίδα γιατί μας λείπουν 5.000 γιατροί γενικής ιατρικής. Πληθωρισμός γιατρών σημαίνει σπατάλη πολύτιμων πόρων. Πληθωρισμός γιατρών σημαίνει ανεργία, σημαίνει προκλητή ζήτηση και υψηλές δαπάνες υγείας. Έχει αποδειχθεί ότι από κάποιο σημείο και μετά ο μεγάλος αριθμός γιατρών συνδέεται αρνητικά με την υγεία των πολιτών.

Πρέπει τέλος να βάλουμε κανόνες και πλαίσιο ανάπτυξης και λειτουργίας του ιδιωτικού τομέα. Πρέπει να σταματήσει η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και λειτουργία του ιδιωτικού τομέα, που χρηματοδοτείται κυρίως από τους προϋπολογισμούς των ασφαλιστικών ταμείων, μέσα από μηχανισμούς που βασίζονται στο ανεξέλεγκτο κέρδος. Είναι απαράδεκτο στη χώρα μας να αναλογούν 17 αξονικοί τομογράφοι ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους όταν η σχετική αναλογία είναι στη Δανία 5, στην Αγγλία και την Γαλλία 6 και στη Ολλανδία 7.

Είμαι από αυτούς που υποστηρίζουν ότι κάναμε βήματα μπροστά τα τελευταία χρόνια και στον τομέα της υγείας. Μένει όμως να κάνουμε ακόμη περισσότερα και πιο δύσκολα. Όλοι μαζί και ο καθένας από μας χωριστά. Κράτος και κοινωνία, επαγγελματίες της υγείας και ασθενείς. Είναι καιρός να αφήσουμε κάτω τα βάρη που μας κρατούν καθηλωμένους, να αλλάξουμε νοοτροπίες, συμπεριφορές και πρακτικές ωχαδερφισμού, ιδιοτέλειας και σκοπιμοτήτων. Η πολιτεία θέτει το πλαίσιο και παρέχει τα μέσα, οι ασθενείς και οι λειτουργοί της υγείας διαμορφώνουν το περιεχόμενο, δίνουν το άρωμα, το χρώμα και τη γεύση. Ο ένας χρειάζεται τον άλλο.

Με αυτές τις σκέψεις κυρίες και κύριοι, κηρύσσω την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου σας, ευχόμενος κάθε επιτυχία.