ΑΡΘΡΟ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”

ΚΥΡΙΑΚΗ 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013

“ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ”

* Το άρθρο αφιερώνεται στη μνήμη του αείμνηστου Σάκη Πεπονή.

Το πνεύμα αυτής της δεκαετίας οδηγεί σε σαρωτικές ανατροπές του διοικητικού μας συστήματος. Προκύπτει όμως ένα ερώτημα, που παραμένει αναπάντητο εδώ και πολλά χρόνια. Θέλουμε μία Δημόσια Διοίκηση που «θα διοικεί τον εαυτό της» ή μια Δημόσια Διοίκηση που «θα διοικεί την αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας»;

Υπάρχει φόβος  οι μεταρρυθμιστικές απόπειρες που έχουν γίνει ή κυοφορούνται αυτή την περίοδο είτε να αποδειχθούν, όπως και στο παρελθόν, άτολμες, ατελέσφορες και αποσπασματικές, είτε να μας οδηγήσουν, βάσει των αλλοπρόσαλλων συχνά υποδείξεων των “δανειστών” μας, στην υιοθέτηση βεβιασμένων, εμβαλωματικών αλλά και αμφίβολης συνταγματικότητας λύσεων.

Η διοικητική αλλαγή είναι πρωτίστως υπόθεση και ευθύνη δική μας. Με αφορμή λοιπόν τη συζήτηση που έχει ήδη αρχίσει για την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, τίθεται επιτακτικά το ζήτημα της επεξεργασίας ενός ολοκληρωμένου πολιτικού σχεδίου, με στόχο την εκ βάθρων αναδιοργάνωση του διοικητικού συστήματος. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για τη θεμελίωση ενός ισχυρού επιτελικού κράτους και μίας ουσιαστικής αυτοδιοίκησης, που θα συνδυάσoυν τη δημοκρατία με την αξιοκρατία και την αποτελεσματικότητα, προκειμένου να ανταποκριθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις τεράστιες απαιτήσεις της συγκυρίας. Προς την κατεύθυνση αυτή απαιτείται, νομίζουμε, ένας νηφάλιος και απροκατάληπτος διάλογος, που δεν αφορά βέβαια μόνο το Σύνταγμα, καθώς πολλές από τις απαιτούμενες αλλαγές δεν προϋποθέτουν αναθεώρησή του. Στον διάλογο αυτόν θα προσπαθήσουμε σήμερα, με τις μικρές μας δυνάμεις, να συμβάλουμε, προτείνοντας ιδίως τα ακόλουθα:

Επιτελικά υπουργεία και θαρραλέα αποκέντρωση

• Να υιοθετηθεί επιτέλους και στη χώρα μας ο επιτελικός χαρακτήρας των υπουργείων. Αυτό προϋποθέτει προσεκτικό διαχωρισμό των επιτελικών από τις εκτελεστικές αρμοδιότητες και διατήρηση στα υπουργεία μόνον όσων σχετίζονται με στρατηγικό σχεδιασμό και έλεγχο. Στα νέα υπουργεία είναι καιρός να καταργηθεί η παραδοσιακή διάρθρωση σε διευθύνσεις και τμήματα και να λειτουργήσουν νέες ευέλικτες δομές, όπως ομάδες διοίκησης έργου, ομάδες παραγωγής πολιτικής και εξειδικευμένα ελεγκτικά σώματα. Για τη στελέχωση των νέων υπουργείων θα απαιτηθεί περιορισμένος αριθμός υπαλλήλων, υψηλών προσόντων, που θα αναζητηθεί με ανοικτό διαγωνισμό μεταξύ όλων των υπηρετούντων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Μετά από αυτό, οι πάσης φύσεως μετακλητοί θα περιορισθούν δραστικά, συμπεριλαμβανομένων και των γενικών και ειδικών γραμματέων, είτε με κατάργηση θέσεων είτε με μετατροπή τους σε υπηρεσιακές, με ανοικτό διαγωνισμό και πενταετή θητεία.
• Όλες οι εκτελεστικές αρμοδιότητες να μεταφερθούν είτε σε καθ’ ύλην αποκεντρωμένους οργανισμούς είτε στην αυτοδιοίκηση, ιδίως δε στις αυτοδιοικητικές περιφέρειες, ο αριθμός των οποίων θα περιορισθεί σε επτά. Στη συνέχεια θα καταργηθούν οι (επτά) ισχύουσες αποκεντρωμένες διοικήσεις, αφού τροποποιηθούν τα άρθρα 101 και 102 του Συντάγματος.
• Βαθιές πολιτικοδιοικητικές τομές
• Να δημιουργηθεί Ανεξάρτητη Αρχή με σκοπό την παρακολούθηση και αξιολόγηση όλων των διοικητικών και αυτοδιοικητικών φορέων, καθώς και την υποβολή προτάσεων για την συνεχή προσαρμογή και αναβάθμιση της ποιοτικής λειτουργίας τους.
• Να οργανωθούν συνταγματικά συγκεκριμένες διαδικασίες εκπόνησης Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου, που θα ενταχθεί σε πολυετές Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, ώστε να διασφαλισθεί η κοινωνικά προσανατολισμένη και δημοκρατικά νομιμοποιημένη σύμπραξη όλων των δυνάμεων της χώρας, στην προοπτική μιας αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης.
• Να μετατραπούν τα ΚΕΠ σε ολοκληρωμένα Τοπικά Διοικητικά Κέντρα που θα διεκπεραιώνουν αποκλειστικά όλες τις υποθέσεις των πολιτών. Για να γίνει αυτό, απαιτείται ριζική αναδιοργάνωση και στελέχωσή τους με την πρόσληψη ταλαντούχων νέων με ιδιαίτερες γνώσεις στην πληροφορική.
• Να καταργηθεί το προληπτικό σύστημα ελέγχου για την παροχή του μεγαλύτερου μέρους διοικητικών αδειών, με παράλληλη αυστηροποίηση του κατασταλτικού ελέγχου, προκειμένου να απεμπλακεί το διοικητικό σύστημα από γραφειοκρατικές καθυστερήσεις αλλά και από τις εστίες συναλλαγής και αδιαφάνειας, που αποθαρρύνουν κάθε επενδυτική πρωτοβουλία.

Νέο καθεστώς του πολιτικού και διοικητικού προσωπικού

• Να καθιερωθεί συνταγματικό ασυμβίβαστο μεταξύ των ιδιοτήτων του υφυπουργού και του βουλευτή, με παράλληλη καθιέρωση του θεσμού του «πληρεξουσίου υφυπουργού». Διατηρούμε κάποιες επιφυλάξεις για την συνταγματική επέκταση του ασυμβιβάστου και στους υπουργούς, διότι το θέμα χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση και δημόσια συζήτηση. Προτιμότερη πάντως φαίνεται μια ενδιάμεση ρύθμιση του θέματος, προς την κατεύθυνση των ισχυόντων στην Αγγλία, δηλαδή του περιορισμού – με θέσπιση ενός συγκεκριμένου ποσοστού επί του συνόλου (πχ. 5%) – του αριθμού των βουλευτών που μπορούν να λαμβάνουν το αξίωμα του υπουργού.
• Να καταργηθούν οι συμβάσεις δημοσίου δικαίου για όλους τους υπαλλήλους και λειτουργούς του κράτους, με εξαίρεση τους υπηρετούντες στο δικαστικό σώμα, τις ένοπλες δυνάμεις, την αστυνομία και το διπλωματικό σώμα, των οποίων η μονιμότητα ή ισοβιότητα θα ισχύει μετά από πενταετή δοκιμαστική υπηρεσία.  Όλοι οι άλλοι υπάλληλοι του κράτους (είτε εν στενή είτε εν ευρεία εννοία) θα προσλαμβάνονται εφεξής με συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου είτε αορίστου είτε ορισμένου χρόνου, με σαφή οριοθέτηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους αλλά και με πρόβλεψη συγκεκριμένων διαδικασιών συνεχούς αξιολόγησης.
• Να μειωθεί ο υπερβολικός σήμερα αριθμός (α) των ηγετικών στελεχών των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας (στρατηγών, ναυάρχων και πτεράρχων), (β) των αντιπροέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων, (γ) των Μητροπόλεων, με θέσπιση πληθυσμιακού κριτηρίου, σε συνεννόηση με τις Εκκλησιαστικές Αρχές.
• Να θεσπιστεί ανώτατο όριο ηλικίας 75 ετών για την παραμονή οποιουδήποτε δημόσιου λειτουργού σε οποιαδήποτε αμειβόμενη κρατική θέση πλήρους απασχόλησης (πχ. Μητροπολιτών, μελών Ανεξάρτητων Αρχών, στελεχών ΔΕΚΟ και νομικών προσώπων).

Δημόσια οικονομικά

• Να απεμπλακεί το Ελεγκτικό Συνέδριο, μετά από αναθεώρηση των σχετικών συνταγματικών διατάξεων, από οποιαδήποτε δικαστικά καθήκοντα, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί καλύτερα, με ριζική αναβάθμιση του ρόλου και των λειτουργιών του, στα καθοριστικής σημασίας ελεγκτικά του καθήκοντα.
• Να καθιερωθεί συνταγματική υποχρέωση για έγκριση από τη Βουλή (αλλά και τη Γερουσία, αν γίνει δεκτή η πρόταση που έχουμε ήδη καταθέσει) κάθε επιπλέον ποσού δανειοδότησης του ελληνικού Δημοσίου, πέραν του προϋπολογισμού.
• Να καταργηθούν, με συνταγματική διάταξη, οι φόροι υπέρ τρίτων, εντός πενταετίας από την αναθεώρηση του Συντάγματος.
• Να απαγορευθούν συνταγματικά οι κλειστές χρήσεις του προϋπολογισμού πέραν του οικονομικού έτους.
• Να συσταθούν, κατά τα διεθνή πρότυπα, δύο σύγχρονοι ανεξάρτητοι Οργανισμοί, ένας για την Είσπραξη Δημοσίων Εσόδων (ΟΕΔΕ)  και ένας για τη Βεβαίωση Δημοσίων Εσόδων (ΟΒΔΕ).

*****

Οι προτάσεις αυτές, φυσικά, δεν αποτελούν θέσφατα ούτε διεκδικούν την αυθεντία. Είναι περισσότερο καταστάλαγμα εμπειριών και έκφραση κοινής αγωνίας, χωρίς απολυτότητες και δογματισμούς.  Για ένα όμως είμαστε βέβαιοι: η νέα δυναμική που απαιτείται, για μια πειστική και αποτελεσματική διαχείριση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, δεν μπορεί πλέον να επιτευχθεί με ιδεοληψίες του παρελθόντος και με αποστεωμένα, ατελή και κοντόφθαλμα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα.

Αλέκος Παπαδόπουλος, Γιώργος Σωτηρέλης