ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “POLITICS NEWS”

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

“Η ΘΕΣΜΙΚΗ ΑΝΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ”

Είναι τραγικό ολίσθημα της βασικής εθνικής προβληματικής να θεωρούμε ότι το πρόβλημα της χώρας σήμερα αρχίζει και τελειώνει στη διεθνή οικονομική κρίση. Μια σειρά από πρόσφατα θλιβερά γεγονότα καταδεικνύουν πλέον με σαφήνεια ότι η χώρα δεν υφίσταται τις συνέπειες απλών συμπτώσεων, αλλά τα συμπτώματα της παθογένειας του τεράστιου θεσμικού της ελλείμματος, του πολιτικού συστήματος και της αποσάθρωσης της δημόσιας διοίκησης.

Τα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, της οικονομίας και του πολιτικού μας συστήματος εντοπίζονται ευκρινέστερα με την πάροδο των χρόνων, όταν τα προσεγγίζουμε με κριτήριο την υποκατάσταση των θεσμών από κακοήθη μορφώματα που λειτουργούν ως παραθεσμοί. Γιατί πλάι και μέσα στους θεσμούς της οικονομίας αναπτύσσεται και λειτουργεί η παραοικονομία, πλάι και μέσα στους θεσμούς της πολιτικής αναπτύσσεται και λειτουργεί η παραπολιτική και πλάι και μέσα στους θεσμούς της διοίκησης και του κράτους αναπτύσσονται και λειτουργούν οι «θεσμοί» της παραδιοίκησης και κρατικών συντεχνιών. Όσο αυτοί οι παραθεσμοί διογκώνονται, τόσο απαξιώνονται οι επίσημοι θεσμοί. Οι πολίτες, η οικονομία αλλά και το ίδιο το πολιτικό σύστημα βρίσκονται παγιδευμένοι σε αυτές τις παραθεσμικές λειτουργίες.

Οι θεσμοί στις κοινωνίες έχουν ως υπόβαθρο τον πολιτισμό τους. Παράγονται, διαμορφώνονται και διαφοροποιούνται μέσα στους κόλπους της κοινωνικής-ταξικής διαστρωμάτωσης.

Χώρες με θεσμική ολοκλήρωση αποδέχονται μεν τις πάσης φύσεως ιεραρχίες στις κοινωνίες τους, δεν αναγνωρίζουν όμως την ύπαρξη ιδιαίτερων νομικών αλλά και ουσιαστικών προνομίων ή συμπεριφορών που προέρχονται από την ιδιότητα οιουδήποτε προσώπου ή συστήματος εξουσίας και λειτουργούν σε βάρος της ισονομίας και της ισοπολιτείας.

Οι κρατικές λειτουργίες δεν θεωρούνται ιδιοκτησία και λάφυρο του κυβερνώντος κόμματος. Η θεσμική Δημοκρατία δεν αναγνωρίζει στον δημόσιο βίο πεδία εξουσίας αλλά μόνο πεδία ευθύνης. Όσοι δηλαδή εκλέγονται (υπουργοί, βουλευτές, δήμαρχοι, νομάρχες, συνδικαλιστές, ιεράρχες κ.λπ.) δεν θεωρούν οι ίδιοι, μα ούτε και τους αναγνωρίζεται ότι ασκούν εξουσία, αλλά ότι με τις αποφάσεις και τις πράξεις τους εγγυώνται μόνο την αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών για το κοινό όφελος.

Μια Δημοκρατία που την κυβερνούν οι θεσμοί λοιπόν δεν ξέρει από φυλάρχους με προνόμια, ενώ οι φυσικές της ιεραρχίες δεν κλονίζονται με την καταπάτηση των θεσμών, αφού η πειθαρχία είναι εσωτερική και στηρίζεται πάνω σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο πολιτισμού, όπου ο πολίτης προσηλώνεται σε θεσμούς· όχι βέβαια παραμορφωμένους σε φόβητρα.

Η θεσμική Δημοκρατία είναι μια ήρεμη Δημοκρατία όπου οι συνειδήσεις των πολιτών είναι άγρυπνες, αλλά όχι ταραγμένες. Αυτή ακριβώς η ήρεμη βεβαιότητα δημιουργείται από την αξιακή λειτουργία των θεσμών, και πρωτίστως της Δικαιοσύνης, ως προστάτιδας όχι μόνο του συνολικού θεσμικού συστήματος, αλλά και της δικής της θεσμικής αποστολής και των αξιών της.

Το ερώτημα είναι η Ελλάδα τι είδους θεσμούς έχει και ποιος πολιτισμός τους παράγει. Η νεότερη Ελλάδα δεν έχει κανονική πολιτισμική εξέλιξη και γι’ αυτό οι θεσμοί της είναι αδύναμοι. Δεν ολοκληρώθηκε θεσμικά ως χώρα, γιατί δεν ολοκληρώθηκε ποτέ κοινωνικά. Οι διάφορες «νησίδες πολιτισμού» δεν συγκροτούν μια συνεκτική σε αξιακά συστήματα κοινωνία, ενώ όσοι θεσμοί λειτούργησαν αρχικά, στην πορεία ποδοπατήθηκαν στο βωμό της πολιτικής και οικονομικής σκοπιμότητας, με αποτέλεσμα η οικονομική ανέλιξη της χώρας να μην συνοδευτεί από την αντίστοιχη πολιτισμική.

Παραθέτω ένα απόσπασμα, του Γιώργου Σεφέρη από τη συνομιλία του με τον Φαμπρίκιο (Γιώργο Θεοτοκά) το 1968: «Δεν μου φταίνε οι θεσμοί και τα πολιτικά συστήματα. Μου φταίει το δαιμόνιο που έχουμε να εξευτελίζουμε τον κάθε θεσμό και το κάθε σύστημα και να σκεπάζουμε τα καμώματά μας με ρητορείες». Η χώρα μας δεν έχει πλέον μόνο ρητορείες, έχει και δεμένα χέρια· και αναζητεί διεξόδους.

Σήμερα ο έλληνας πολίτης έχει χάσει πια την εμπιστοσύνη του στους θεσμούς της χώρας. Η αμφισβήτηση και η δυσπιστία του εξελίσσονται σε πεποίθηση. Η ανάκτηση αυτής της εμπιστοσύνης δεν επιτυγχάνεται με πολιτικά κηρύγματα ή ευχολόγια. Για την ανατροπή αυτού του γενικευμένου κλίματος απαιτούνται από τις πολιτικές ηγεσίες γενναίες πρακτικές που δημιουργούν θετικά προηγούμενα. Απαιτείται σύγκρουση με όλους εκείνους τους πολυμορφικούς ιδιοτελείς, οι οποίοι δεν αφήνουν να απελευθερωθούν οι υγιείς κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις της χώρας· που τις εμποδίζουν να προσαρμοστούν στις νέες εξελίξεις, καθηλώνοντας τη χώρα σχεδόν στη στασιμότητα· που δεν επιτρέπουν στο νέο επιστημονικό δυναμικό να δημιουργήσει καινούργια οικονομικά γεγονότα, τα οποία θα φέρουν εργασία στους νέους και πόρους που θα στηρίξουν την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

Η θεσμική ανάταξη της χώρας είναι το πρωταρχικό καθήκον κατά την επόμενη δεκαετία (2010-2020).

Αλ. Παπαδόπουλος